Phóng sự - Ký sự 13:40, 12/11/2020 GMT+7

Ngày đó, thời bao cấp nhiều khó khăn, Đồng Xoài đất rộng người thưa, khí hậu trong lành, dòng suối uốn lượn qua trung tâm một xã nghèo nhỏ bé như tô điểm thêm vẻ đẹp cho mảnh đất đầy gian lao và anh dũng. Xóm tôi ở, trước năm 1975, thuộc quận Đôn Luân, là ấp chiến lược do chế độ cũ dồn dân, lập ấp huy động dân cư từ các vùng khác như: Bù Na, Bù Đăng, Phước Bình, Phước Long… về sinh sống.

Đồng Tiền là suối tự nhiên dài hơn 6km. Khi những cơn mưa liên tục, nước từ thượng nguồn đổ về, dòng suối thơ mộng uốn lượn qua từng xóm nhỏ. Dọc hai bên suối những hàng cỏ cây mọc um tùm là những buổi đi câu cá, xúc cua, tắm suối vào ngày hè rảnh rỗi. Thời đó, động vật thủy sinh nhiều vô kể, chỉ một buổi đi câu hoặc cầm rổ đi xúc cua là có cả một nồi cá kho tiêu hoặc dĩa cua đồng rang muối giòn rụm, cải thiện bữa ăn giữa bộn bề thiếu thốn ở Đồng Xoài ngày ấy. Ngoài ra, chiến lợi phẩm dọc theo suối lũ trẻ chúng tôi mang về có khi là mớ rau dền, rau càng cua hoặc mồng tơi, rau đay là có bữa canh ngon trong những buổi trưa hè oi ả. Sát bờ suối là những mương nước từ vùng đất cao đổ về hoặc ao rau muống nên một số người có thể mưu sinh bằng chài lưới.

Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Văn Lợi cùng lãnh đạo thành phố Đồng Xoài tham quan công trình bờ kè, đường đi 2 bên suối Đồng Tiền tại lễ khánh thành giai đoạn 1 của dự án - Ảnh: Kim Phụng

Tôi vẫn nhớ, ngoài dòng suối hiện hữu từ phường Tân Đồng chảy qua ngã tư Đồng Xoài, đổ vào bàu nước ở lò gạch phường Tân Thiện (nay là khu biệt thự Dovillas Đồng Xoài) rồi chảy qua những xóm nhỏ về cầu Sắt.Còn các nhánh phụ đưa nước về suối như ruộng nước trũng sau UBND xã Đồng Xoài (cũ) (nay ở khu vực Câu lạc bộ thể hình Mai Anh) chảy qua những con mương nhỏ cùng với nước từ khu vực chợ Cá đổ xuống Tòa án nhân dân Đồng Xoài (cũ) là ao nước rất rộng (trước quán karaoke Thanh Vân ngày nay). Rồi những mương nước dọc theo con đường nhỏ (nay là đường Bà Triệu và Nguyễn Đình Chiểu, phường Tân Thiện) đổ ra suối.

Ngoài ra, còn một nhánh nữa ở khu vực đường 20, trước đây là ruộng lúa trũng nước, nước chảy qua khu vực đường Hùng Vương và nhà hàng Sáu Băng, qua cống Tầm vông (ngày đó, ngay cống Tầm Vông là một hồ nước rất lớn, có rất nhiều hàng cây tầm vông nên người dân gọi là cống Tầm vông), nước tiếp tục chảy qua xóm nhà lá rồi ra suối Đá.

Trải qua nhiều giai đoạn lịch sử, từ một xã nghèo, khốc liệt sau chiến tranh, Đồng Xoài lần lượt lên thị trấn năm 1994, thị xã năm 2000. Dân di cư từ các vùng miền đến sinh sống cùng với quá trình tăng dân số cơ học, dòng suối xanh, thơ mộng ngày nào đã bị lấn chiếm, bê tông hóa. Đồng thời, những lò bún, lò mổ heo và nước thải sinh hoạt của nhiều hộ dân xả thẳng ra hai bên suối đã làm cho dòng suối bị ô nhiễm nặng nề và lòng suối dần bị thu hẹp.

Trước những bất cập đó, tỉnh đã chỉ đạo chính quyền Đồng Xoài nhiều lần tổ chức khảo sát, họp dân nhằm giải tỏa hành lang, khơi thông dòng chảy để trả lại vẻ đẹp ngày nào cho dòng suối nhỏ. Song lại gặp nhiều khó khăn, vướng mắc về kinh phí và giải phóng mặt bằng nên cũng chưa thực hiện được. Và đó cũng là những trăn trở của lãnh đạo tỉnh lúc bấy giờ.

Thế rồi, Đồng Xoài trở thành đô thị loại III và lên thành phố năm 2018, là trung tâm tỉnh lỵ của Bình Phước: Để xây dựng diện mạo đô thị trẻ khang trang, sạch đẹp hơn, với quyết tâm cao, dự án nạo vét, xây kè và làm đường giao thông dọc hai bên suối Đồng Tiền được tỉnh quyết tâm xây dựng, chủ đầu tư là UBND TP. Đồng Xoài và Ban quản lý dự án TP. Đồng Xoài là đơn vị triển khai thực hiện.

Đến nay, dự án suối Đồng Tiền đã hoàn thiện và khánh thành giai đoạn 1 thuộc phường Tân Xuân từ cầu Sắt đến khu vực suối Đá. Do công tác giải phóng mặt bằng dễ dàng hơn và đất chủ yếu là ruộng, vườn cùng một số tuyến đường hiện hữu có sẵn nên việc mở đường dọc 2 bên suối rất thuận lợi và được sự đồng thuận cao của nhân dân.

Tuy nhiên, việc giải phóng mặt bằng để làm đường tại khu vực 2 phường Tân Thiện và Tân Đồng, do mật độ dân cư đông đúc, giá đất rất cao, cùng một số tồn tại nên một số đoạn chưa thực hiện được. Qua nhiều lần tổ chức lấy ý kiến, họp dân, tại một số khu vực ở phường Tân Thiện, phương án xây dựng cống hộp và làm đường lưu thông khoảng 6m đi trên lòng suối đã được chính quyền, nhân dân đồng thuận.

Hôm nay, nhìn dòng suối xanh mát, con đường quanh co uốn lượn theo dòng suối đang từng bước hoàn thiện, dòng chảy được khơi thông, làn nước trong xanh, cá tôm sinh sống và hồi sinh là những tín hiệu rất đáng mừng, phấn khởi.

Những lúc rảnh rỗi, tôi thường đạp xe đi dạo, nhận thấy mặc dù đường dọc suối chưa hoàn thiện, một số đoạn vẫn còn vướng mắc do giải phóng mặt bằng và mưa lớn kéo dài nhưng diện mạo mới của dòng suối chảy qua TP. Đồng Xoài dần trở thành hiện thực. Chiều chiều nhìn những đứa trẻ tụ tập chơi đùa, đá bóng; các cụ già đi bộ tập thể dục đã tạo không khí lành mạnh, phấn khởi; quán xá cũng bắt đầu mở dọc theo suối đáp ứng nhu cầu người dân.

Qua nhiều lần quan sát, nhận thấy có một số bất cập cần khắc phục như: đối với tuyến từ đường Bà Triệu đến đường Lê Quý Đôn, một số đoạn do vướng nhà và hàng rào của dân do chưa đồng thuận trong hiến đất làm đường nên lưu thông bị hẹp lại phải nắn dòng, có chỗ đường gấp khúc trở nên căng cứng, không đẹp mắt. Bên cạnh đó, có đoạn không vận động giải tỏa được phải lưu thông trên cống hộp, có đoạn lại đi hai bên đường. Vì vậy, nhìn tổng thể toàn tuyến chưa đẹp và đồng bộ, ít nhiều cũng ảnh hưởng đến mỹ quan và lưu thông.

Đường lưu thông dọc suối khi tiếp giáp những đường và hẻm nhỏ thiết kế độ cao, thấp chênh nhau nên mặt cắt giữa các giao lộ chưa được bằng phẳng; khi giao cắt với các tuyến đường lớn, mật độ xe đông đúc như đường Lê Quý Đôn, Nguyễn Huệ… nên chăng cần có đèn tín hiệu giao thông để cảnh báo nhằm giảm thiểu tai nạn giao thông.

Mặc dù chính quyền và nhân dân quyết tâm xây dựng hệ thống kè, nạo vét để mang lại vẻ đẹp cho dòng suối nhưng vẫn còn một số người dân thiếu ý thức vứt rác bừa bãi và đổ rác trực tiếp xuống dòng suối. Đồng thời, các loại động vật thả rông như chó, mèo phóng uế bừa bãi trên những con đường mới xây dựng gây mất mỹ quan đô thị.

Đối với đoạn suối làm cống hộp có chiều dài hơn 200m, ưu điểm là sẽ hạn chế mùi hôi đối với các hộ dân sinh sống sát bờ suối, nhưng về lâu dài công tác vệ sinh dưới cống hộp sẽ rất khó khăn. Bởi các đoạn này là hệ thống cống kín, rác thải lâu ngày nếu tụ lại sẽ khó phát hiện, xử lý và công nhân dọn vệ sinh sẽ khó tiếp cận nếu chưa thể áp dụng phương tiện hiện đại để xử lý đọng rác trong đoạn cống ngầm.

Trong thời gian tới, việc suối Đồng Tiền được hoàn thiện thông suốt, sẽ trở thành con đường rất đẹp, để người dân qua lại giữa các phường, giảm tải mật độ xe cộ cho quốc lộ 14, đường Phú Riềng Đỏ, đường Nguyễn Huệ và đồng thời giảm thiểu tai nạn giao thông.