Điều giản dị

Mùa Lúa Rai

Tuổi thơ tôi gắn với ruộng đồng, bờ bãi, ngọt thơm của lúa, mùi tươi mát của cánh đồng, vị cay nồng của những giọt mồ hôi trên vai gầy của mẹ. Tình yêu với ruộng đồng đến tự nhiên như hơi thở. 

Quê tôi vùng chiêm trũng, gắn với những triền đê lộng gió, rặng tre xanh xào xạc, ôm lấy xóm làng như cánh tay người mẹ ôm ấp, bao bọc đàn con. Thanh âm vọng về từ nỗi nhớ quê của người con xa xứ: Quê tôi như thuở nào, tháng ngày đời gieo neo. Con chim kêu chiều chiều, nghe vời vợi hắt hiu. Câu hò sâu lắng, ru đời tình nghĩa nặng. Nhạt phai má hồng...

Vùng chiêm trũng quê tôi: Mưa, lũ trắng đồng, với cái bóng của thiên tai luôn đe dọa, những cơn bão lớn có thể quét qua đất này mà không báo trước, những cơn mưa lớn tràn lên từng con sóng, cuốn trôi đi tất cả về phía cuối nguồn, để lại sau lưng những mất mát đáng thương. Hạn, nắng như thiêu đốt trên những đồng cát trắng nắng chang chang, gió lào rát bỏng hòa quyện hương biển mặn mòi, oằn mình trong sự nung đỏ hừng hực của nắng gió. Cuộc sống của người dân lam lũ, nhọc nhằn. Đất giàu mùn bã hữu cơ, nhưng chỉ canh tác được một vụ mùa. Sau vụ, gốc rạ tự đâm chồi, nổ đòng đòng và chín. Nhánh lúa rai dẫu cỗi cằn như đứa trẻ mồ côi, nhưng cứng cáp và khả năng chịu đựng đến không ngờ. 

Nắng rực rỡ buổi sáng mai, lũ trẻ con chúng tôi cỡi trâu đi mót lúa, háo hức trước cuộc hành trình. Áo trắng bị nắng chói chang phai mờ, chiếc mũ rơm đội đầu làm nổi bật nét đáng yêu. Nhỏ bạn tôi tham lam đi trước, khoanh khẳng định chủ quyền, nắc nẻ với nụ cười chiến thắng.

Việc tuốt lúa rai không được như lúa mùa, lúa chiêm vụ chính. Mẹ tôi tay cầm nhánh lúa thận trọng đặt nó trên lòng bàn tay, sử dụng ngón cái và ngón trỏ, cẩn thận kéo những hạt lúa từ nhánh ra. Sau khi loại bỏ những hạt lúa từ nhánh, mẹ chuyển sang tuốt lúa rai từ bông lúa, cẩn thận chà nhẹ tách hạt... Vất vả là vậy, nhưng cơm gạo rai lại đặc biệt ngon. 

Lúa rai có hương thơm nhẹ đầy cuốn hút, có vị ngọt tự nhiên và đậm đà. Nấu chín, hạt gạo thơm ngon và có độ dai vừa phải, nhai kỹ nên cơm ngọt và bùi. Nó là hồn cốt của văn hóa ẩm thực đất quê tôi. Với tôi, đó là báu vật của đồng. 

Tuổi thơ tôi trải qua những ngày giáp hạt đói nghèo. Chúng tôi đi khắp các cánh đồng và ruộng nương, cào đất, lùng sục đồng lúa ướt mót những bông lúa rai để qua đi tháng ba, ngày tám. Ngày giáp hạt, mỗi bữa ăn là một thử thách. Đôi khi, chỉ đủ để xua tan cơn đói, có đâu mà để dành. Nghèo là vậy, nhưng mẹ không quên nhắc phần dành cụ hàng xóm, chờ vụ mới.

Nhớ lần, khách của bố từ thời chiến trường ra thăm, mẹ tôi trốn cửa sau chui bờ rào sang hàng xóm vay gạo. Bữa cơm chiều đạm bạc, chỉ có rau, mấy con cá rô đồng kho nghệ và mấy bát cơm chưa đầy. Mắt bố đỏ hoe. Tiễn khách về, bố trách mẹ như tự trách mình. Những cảnh tương tự như thế diễn ra suốt những năm tháng tuổi thơ của tôi. Nỗi buồn mơ hồ, đầy ám ảnh...

...

Nhớ quê, nhớ mùi hương của đồng cỏ xanh biếc, của những cánh đồng lúa chín vàng. Nhớ những ngôi đình cổ xưa, ngói đỏ rêu phong, nhớ tình người hiền hòa và trung thực. Mảnh đất gắn với tuổi thơ ngọt ngào và những kỷ niệm êm đềm đáng nhớ, còn hằn in trên đôi bàn tay thô ráp, chai sạn, đẫm mồ hôi hong thành những vệt muối trắng, hằn trên làn da đen nhẻm, cháy nắng của những đứa trẻ mảnh đất “triền Đông rặng Trường Sơn trong câu hò ví giặm”. Mùa lúa rai còn trong ký ức, gian khó nhọc nhằn vẫn hằn trên khóe mắt.  

Dẫu bây giờ cuộc sống đã đổi thay, nhưng còn đó những con người vẫn không chịu lớn, dẫm đạp lên nhau trong cánh đồng trũng của tâm hồn.

Nguyễn Minh Hiếu