NGHE - THẤY & SUY NGẪM 08:21, 07/11/2017 GMT+7

Thời bao cấp, sổ lương thực, còn được gọi là “sổ gạo” mặc dù chỉ có mấy tờ giấy trong đó có ghi chỉ tiêu lương thực mỗi gia đình được phép mua hằng tháng song lại quý như vàng. Đơn giản là bởi nếu không có sổ này thì không thể mua, quy đổi được lương thực. Nó như cái vòng kim cô đối với nồi cơm của mỗi gia đình. Với nhiều trường hợp ở thành thị không có đất sản xuất, nó còn được xem là sinh mạng của cả nhà. Bởi trên lý thuyết và trong bối cảnh lịch sử lúc bấy giờ, không có sổ gạo, cho dù có cái gì đi nữa cũng... không có gạo ăn. Lỡ thất lạc hay hư hỏng cuốn sổ gạo, thì phải chờ cả tháng, thậm chí vài tháng mới được cấp lại. Vì thế cụm từ “buồn như mất sổ gạo” sau đó đã trở thành thành ngữ nói về sự buồn lo, về một mất mát nào đó không phải là nhỏ.

Không như sổ gạo có ý nghĩa sống còn đối với chuyện ăn, nhưng sổ hộ khẩu lại có ý nghĩa quyết định đến “chuyện ở” của hàng triệu gia đình. Thậm chí, sổ hộ khẩu còn có phạm vi ảnh hưởng lớn hơn sổ gạo khi nó tác động tới hầu hết các thủ tục hành chính khác của mọi công dân. Khi mới lọt lòng, muốn có giấy khai sinh cần có sổ hộ khẩu. Làm bảo hiểm cho trẻ dưới 6 tuổi, đi học mầm non, tiểu học hay đi học gì cũng cần có sổ hộ khẩu. Khi trưởng thành, đăng ký kết hôn, đi xin việc làm, mua bán hay sang nhượng, đăng ký kinh doanh, đăng ký xe, đăng ký làm gì cũng cần có sổ hộ khẩu và giấy chứng minh nhân dân. Làm nhà cũng cần phải có sổ hộ khẩu, nhưng cũng muốn làm hộ khẩu thì phải có nhà... Sổ hộ khẩu, giấy chứng minh nhân dân có mặt mọi lúc mọi nơi, tham gia vào gần như tất cả hoạt động hành chính của mọi gia đình. Mỗi thủ tục cần một bản sao chứng thực, mỗi lần chứng thực cơ quan chứng thực phải lưu một bản. Thế nên tại bộ phận một cửa của UBND xã, phường, có đến hàng chục bản lưu sổ hộ khẩu của một gia đình, hàng chục bản lưu giấy chứng minh nhân dân của một người. Hằng ngày cán bộ, nhân viên xã, phường làm tại bộ phận một cửa người ký, người đóng dấu mỏi tay...

Với thẻ định danh, mỗi người sẽ có một mã số trong đó lưu trữ thông tin cá nhân như ngày, tháng, năm sinh, giới tính, nơi cư trú thường xuyên... để thực hiện các thủ tục hành chính liên quan. Quản lý dân cư theo cách mới, không chỉ cần có hạ tầng cơ sở vật chất, mà nhiều luật, nhiều quy định sẽ phải sửa. Một núi việc trước mắt nhưng không thể lùi được nữa. Bởi cũng như bỏ sổ gạo sau cơn bão bao cấp, bây giờ bỏ sổ hộ khẩu, bỏ giấy chứng minh nhân dân sẽ không chỉ giảm phiền hà, giảm sách nhiễu nhân dân, giảm khối lượng công việc, giảm cán bộ hành chính nhà nước, giảm gánh nặng ngân sách, mà còn thúc đẩy hệ thống quản lý dân cư nước ta nhanh chóng bắt kịp sự phát triển của thực tiễn và các quốc gia phát triển trên thế giới.

Hưng Nguyên