NGHE - THẤY & SUY NGẪM 08:13, 31/10/2017 GMT+7

BP - Ba ngày 11, 12 và 13-1-2018, sẽ diễn ra kỳ thi học sinh giỏi quốc gia THPT năm 2018. Trong 10 tuần tới sẽ là cao điểm ôn luyện của các đội tuyển dự thi trong cả nước. Khoảng 5.000 học sinh, kéo theo ngần ấy gia đình cùng thầy cô giáo... cũng đang “mất ăn mất ngủ”. Kỳ thi có “sức hút” rất lớn đối với các trường THPT, sở GD-ĐT và với cả Bộ GD-ĐT. Kỳ thi được tổ chức bài bản, chặt chẽ chứ không “lộm nhộm” như ở nhiều quốc gia. Thế nên, khi thi quốc tế, học sinh của Việt Nam nổi tiếng có thành tích cao so với bạn bè. Nhưng khoan, hãy xem “mèo nào cắn mỉu nào”?

Để được đi thi cấp quốc gia, học sinh Việt Nam đầu tiên phải được chọn từ lớp, đến trường. Sau đó trường tổ chức ôn luyện, dự thi cấp tỉnh, được chọn vào đội tuyển của tỉnh. Trong 2 năm lớp 10, 11 và học kỳ 1 lớp 12, các trường, sở GD-ĐT tập trung giáo viên giỏi nhất cùng nhiều ưu tiên cho đội tuyển. Nhiều trường, sở còn tìm cách “miễn” hoặc “giảm” học một số môn học khác để học sinh tập trung ôn luyện không khác gì chăm “gà đá”. Vì thế, kỳ thi có tính cạnh tranh rất cao. Những học sinh đoạt giải được tuyên dương, trở thành niềm tự hào lớn không chỉ của gia đình, nhà trường, mà với cả ngành giáo dục và hàng xóm, khu dân cư cũng được “thơm lây”.

Còn ở “bên Tây” không được như thế. Ở các nước phát triển, muốn dự kỳ thi nào, học sinh tự đăng ký, rồi nộp lệ phí. Đây là khoản tiền mang ý nghĩa tượng trưng và để được nhận tài liệu, chứng nhận giảm giá sách, vé dự hội thảo... do các hiệp hội (Toán học, Vật lý, Hóa học...) tổ chức. Sau đó, học sinh tự học, thầy cô chỉ tư vấn, hướng dẫn thi, không tổ chức “ôn luyện”. Học sinh cùng sở thích lập thành nhóm học tập, cùng thi. Khơi dậy niềm đam mê là mục tiêu quan trọng nhất trong các kỳ thi học sinh giỏi ở các nước có nền giáo dục phát triển, tiếp đến là kỹ năng phối hợp nhóm, còn thành tích chỉ là “chuyện nhỏ”. Nội dung thi chủ yếu áp dụng kiến thức vào thực tế, mỗi bài thi, kỳ thi thường có một chủ đề gắn liền với cuộc sống, như “Bảo vệ đại dương” với nội dung áp dụng kiến thức Sinh học vào bảo tồn sinh vật có nguy cơ tuyệt chủng, thi “Phá án” thì áp dụng kiến thức Hóa học, Vật lý vào truy tìm tội phạm...

Cách vinh danh học sinh xuất sắc ở các nước tiên tiến chủ yếu dành cho nhóm học sinh cùng thi với nhau, có ý nghĩa động viên là chính và rất nhanh chóng “chìm xuồng”, chứ không có “giá trị pháp lý” (được ưu tiên, tuyển thẳng đại học...) và “lưu danh” lâu như ở Việt Nam. Có vẻ học sinh như học sinh ở các nước phát triển “thiệt thòi” so với học sinh Việt Nam? Phải thôi, vì học sinh Việt Nam phải “cày” từ sáng đến tối, thâu đêm suốt sáng, có khi nhập viện vì học nhiều quá, còn học sinh ở nhiều nước phương Tây học mà cứ như chơi, ai học cũng được?!

Thế nhưng, sự “thiệt thòi” ấy đem lại kết quả nhiều học sinh ở các nước phát triển khi trưởng thành lại được trao giải thưởng khoa học cao quý, trở thành nhà khoa học hàng đầu thế giới, có nhiều phát minh khoa học và đóng góp to lớn cho xã hội. Còn học sinh Việt Nam ban đầu có đam mê, sau “nhìn thấy sách là sợ”, hàng ngàn học sinh giỏi quốc gia mỗi năm, hầu hết càng trưởng thành lại càng... dở so với bạn bè thế giới!

Cùng có 24 giờ mỗi ngày như nhau, sao học sinh Việt Nam từ mầm non đến THPT học nhiều đến thế, nhưng khi trưởng thành trình độ lại thua thiên hạ? Có phải do “người lớn” đã làm dở đi tố chất vốn thông minh của người Việt Nam, rõ hơn là những mục tiêu mang nặng thành tích, hình thức, giáo điều của nền giáo dục Việt Nam hiện nay, như kỳ thi sắp diễn ra là một điển hình!?

Trần Phương