NGHE - THẤY & SUY NGẪM 09:33, 08/01/2015 GMT+7

Chính vì vậy, tôi đồng tình với ý kiến của nhiều chuyên gia pháp luật là trong dự thảo BLTTHS sửa đổi cần quy định rõ các quyền để người bị tạm giữ vận dụng bảo vệ mình khỏi việc tạm giữ thiếu căn cứ. Ví dụ người bị tạm giữ phải được biết lý do mình bị tạm giữ, được quyền bác bỏ căn cứ bắt khẩn cấp, bắt quả tang hoặc truy nã đối với họ. Thậm chí, họ có quyền im lặng hoặc khai báo, chứng minh, đưa ra tài liệu, đồ vật, yêu cầu xác minh để bác bỏ sự nghi ngờ phạm tội đối với mình.

Bên cạnh đó, do bị nghi ngờ thực hiện tội phạm, do bị truy nã nên người bị tạm giữ rất dễ bị xâm phạm các quyền tự do dân chủ như quyền được bảo hộ về tính mạng, sức khỏe, quyền bảo vệ các lợi ích hợp pháp, chính đáng... Mà việc xâm phạm này lại thường xuất phát từ người tiến hành tố tụng, cơ quan tố tụng. Và đây là nguyên nhân dẫn đến vụ án oan sai của ông Nguyễn Thanh Chấn. Hậu quả là cả Giám đốc và Phó giám đốc Công an tỉnh Bắc Giang phải lãnh án kỷ luật.

Chính vì thế, việc nghiên cứu sửa BLTTHS theo hướng chỉ khi “bị can gây cản trở” cho quá trình điều tra thì mới bắt tạm giam thay vì là “gây khó khăn” như hiện nay. Bởi lẽ nói “gây khó khăn” thì sẽ có muôn vàn lý do. Có khi cơ quan điều tra triệu tập nhưng bị can không đến thì cũng đã là gây khó khăn, đến trễ cũng là khó khăn. Do đó, cần quy định lại theo hướng “gây cản trở” là phù hợp và cơ quan điều tra phải có nghĩa vụ chứng minh các biểu hiện gây cản trở cụ thể trước khi bắt tạm giam.

Ngoài ra, cũng cần phải xem lại quy định bắt tạm giam đối với các trường hợp phạm tội rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng. Cụ thể, cơ quan tố tụng cần phải thận trọng khi tạm giam một người, bởi có thể gây bất lợi pháp lý cho họ về sau. Ví dụ như trường hợp đối với những người đã bị tạm giam thì thông thường họ không được hưởng án treo. Hoặc đối với những người bị tòa tuyên án bằng với thời gian tạm giam, nhưng trong thực tế có thể người này chỉ bị mức án nhẹ hơn. Song vì thời gian tạm giam đã quá, nên buộc phải tuyên cho bằng với những tháng tạm giam, nếu không thì cơ quan tố tụng sẽ phải bồi thường.

Bên cạnh đó, BLTTHS hiện hành đang xác định đối tượng có thể bị tạm giam theo tính chất của tội phạm. Yếu tố này chưa phản ánh hết các vấn đề của bị can, bị cáo và có thể ảnh hưởng đến quá trình điều tra, truy tố, xét xử. Bởi lẽ không phải trường hợp nào phạm tội rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng cũng có hoạt động cản trở điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án. Ngược lại, không ít người phạm tội ít nghiêm trọng nhưng lại có hành vi chống đối, cản trở hoạt động tố tụng rất quyết liệt. Vì vậy cần sửa đổi BLTTHS theo hướng xác định điều kiện tạm giam căn cứ vào nhân thân và điều kiện hoàn cảnh của bị can, bị cáo cùng những hành vi cụ thể của họ.

Dẫu sao thì trên đây chỉ là ý kiến cá nhân, rất mong bạn đọc góp ý thêm.                              

Kim Chi