NGHE - THẤY & SUY NGẪM 16:52, 30/04/2014 GMT+7

Bộ Tư pháp vừa công bố Dự thảo Luật Công chứng sửa đổi để lấy ý kiến đóng góp của nhân dân. Theo kế hoạch, dự thảo này sẽ được trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 7 sắp tới. Tuy nhiên, điều mà dư luận băn khoăn nhiều là trong dự thảo có đưa ra nguyên tắc hành nghề công chứng không vì mục đích lợi nhuận. Cụ thể là tại khoản 3, Điều 4 về nguyên tắc hành nghề công chứng, có quy định như sau: 3. Không vì mục đích lợi nhuận.

Lý do để Bộ Tư pháp đưa ra quy định này vì hoạt động công chứng trước hết là nhằm giúp Nhà nước bảo đảm cung cấp dịch vụ công cho xã hội, nên phải đặt tính chất phục vụ lên hàng đầu. Bên cạnh đó, công chứng viên, tổ chức hành nghề công chứng chính là người được Nhà nước ủy nhiệm thực hiện quyền lực công, thay mặt Nhà nước xác nhận tính hợp pháp trong các hợp đồng, giao dịch dân sự mà trong nhiều trường hợp đây là nghĩa vụ bắt buộc do pháp luật quy định. Hơn nữa, đây là loại hình dịch vụ do Nhà nước ủy quyền, Nhà nước cũng đặt ra giới hạn về số lượng tổ chức hành nghề công chứng trên một địa bàn nhất định, do đó tính cạnh tranh trong hoạt động này đã bị hạn chế rất nhiều. Vì vậy, công chứng viên, tổ chức hành nghề công chứng không thể sử dụng các lợi thế này để phục vụ mục đích kiếm lợi nhuận như các hình thức kinh doanh, dịch vụ thông thường. Đồng thời, hoạt động công chứng phải nhằm mục đích phục vụ nhu cầu của người dân và tổ chức hành nghề công chứng phải chịu sự kiểm soát, hạn chế nhất định từ phía cơ quan nhà nước như giới hạn về địa bàn hoạt động, về hình thức tổ chức hoạt động và chỉ được thu phí công chứng trong phạm vi khung giá theo quy định của Nhà nước nên nguyên tắc “không vì mục đích lợi nhuận” trong hoạt động công chứng là hợp lý.

Tuy nhiên, dư luận cho rằng, dù là hoạt động kinh doanh dịch vụ đặc thù thì tổ chức, cá nhân tham gia cung cấp dịch vụ công chứng vẫn lấy mục tiêu lợi nhuận làm chính khi bỏ vốn ra thành lập văn phòng công chứng. Và nếu không có lợi nhuận thì không ai dại gì bỏ vốn ra đầu tư. Hơn nữa, trong dự thảo luật cũng đã thừa nhận công chứng là một loại dịch vụ. Mà đã là cung cấp dịch vụ thì lợi nhuận luôn được nhà đầu tư quan tâm nhiều nhất. Do đó, nếu Luật Công chứng coi công chứng là loại hình dịch vụ phi lợi nhuận thì chắc chắn không có ai bỏ vốn ra thành lập văn phòng công chứng.

Bất cập thứ hai là theo quy định hiện hành, văn phòng công chứng hoạt động theo pháp luật về doanh nghiệp, không có sự bao cấp của Nhà nước, nên dù cung cấp dịch vụ công ích thì hoạt động của tổ chức này cũng không thể không tính đến yếu tố lợi nhuận. Mặt khác, quy định nguyên tắc hành nghề công chứng không vì mục đích lợi nhuận sẽ mâu thuẫn trực tiếp với quy định cho phép chuyển đổi phòng công chứng thành đơn vị sự nghiệp công hay chuyển nhượng văn phòng công chứng. Vì nếu không có lợi nhuận thì bên nhận chuyển nhượng hoặc chuyển đổi tổ chức hành nghề công chứng sẽ bù đắp lại khoản tiền đã bỏ ra cho việc nhận chuyển đổi, chuyển nhượng văn phòng công chứng bằng cách nào?

Thứ ba là theo Dự thảo Luật Công chứng, thì văn phòng công chứng hoạt động như doanh nghiệp tư nhân (do một công chứng viên thành lập) hoặc công ty hợp danh (do 2 công chứng viên trở lên thành lập). Tuy nhiên, văn phòng công chứng hoạt động theo mô hình công ty hợp danh lại không được có thành viên góp vốn như đối với loại hình kinh doanh khác theo quy định của Luật Doanh nghiệp đối với công ty hợp danh. Quy định này hạn chế việc đẩy mạnh xã hội hóa trong cung cấp dịch vụ công vì không khuyến khích được các cá nhân có khả năng tài chính nhưng không đủ điều kiện thành lập văn phòng công chứng bỏ vốn thành lập văn phòng công chứng. Quy định này còn làm hạn chế việc phát triển mạng lưới văn phòng công chứng, vì rất nhiều công chứng viên hành nghề, những người có đủ điều kiện thành lập văn phòng công chứng lại không có khả năng tài chính để tự đứng ra thành lập văn phòng công chứng.

Khi nào những bất cập trên được sửa đổi, bổ sung phù hợp điều kiện thực tế của nước ta hiện nay thì Luật Công chứng khi được Quốc hội thông qua sẽ sớm đi vào cuộc sống và thúc đẩy sự phát triển bền vững của xã hội.    

N.V