ÔN CỐ TRI TÂN 13:43, 11/02/2020 GMT+7

BPO - Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, sau 2 lần thất bại vào các năm 1258, 1285, vào cuối năm 1287, Hốt Tất Liệt cử con trai là Thoát Hoan mang quân sang xâm lược Đại Việt lần thứ 3. Trong cuộc chiến xâm lược Đại Việt lần thứ 3 (1287-1288), dù vẫn mang theo đạo quân hùng mạnh lên tới hàng trăm ngàn người, nhưng đội quân đông đảo này cuối cùng bị đánh bại hoàn toàn bởi quân, dân nhà Trần dưới sự chỉ huy của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn.

Sau 2 lần thất bại, Hốt Tất Liệt nhận ra rằng khó khăn lớn nhất của quân Nguyên là lương thực. Để khắc phục, vua Nguyên đã cử Trương Văn Hổ dẫn đoàn thuyền chở 14.300 thạch lương di chuyển bằng đường biển tiến vào nước ta tiếp ứng cho Thoát Hoan. Nhưng kế hoạch của chúng nhanh chóng thất bại khi đoàn thuyền chở lương thực của Trương Văn Hổ bị tướng Trần Khánh Dư đánh chìm ở Vân Đồn (Quảng Ninh). Toàn bộ số lương thực của quân Nguyên bị đánh chìm.

Chiến thắng Vân Đồn mang ý nghĩa đặc biệt, khiến quân Nguyên không có lương thực rơi vào cảnh cùng quẫn; cộng với khí hậu nóng nực, sức cùng lực kiệt, binh lính nản lòng, Thoát Hoan quyết định rút quân về nước. Sau khi bàn bạc, phác thảo kế hoạch, Thoát Hoan chia quân theo 2 đường thủy, bộ để rút lui. Đó cũng chính là lúc kẻ địch rơi vào bẫy của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn.

Đoán được âm mưu của giặc, Hưng Đạo Vương đã sai Nguyễn Khoái dẫn quân đi qua đường tắt lên mé thượng lưu sông Bạch Đằng chặt gỗ, đẽo nhọn đầu, đóng trên sông rồi đặt phục binh chờ đợi. Một đạo quân khác do tướng quân Phạm Ngũ Lão, Nguyễn Chế Nghĩa dẫn quân mai phục ở ải Nội Bàng (Lạng Sơn), chờ quân bộ của Thoát Hoan đến để tập kích. Sáng 9-4-1288, thủy quân giặc tiến vào sông Bạch Đằng. Tướng Nguyễn Khoái dẫn chiến thuyền từ bờ sông ra khiêu chiến rồi giả vờ thua chạy. Ô Mã Nhi, Phàn Tiếp dẫn quân đuổi theo.

Đang lúc thủy triều lên cao, mặt sông rộng mênh mang, quân địch không nhận ra trận địa mai phục. Chờ quân Nguyên qua chỗ đóng cọc, Nguyễn Khoái ra lệnh quay thuyền quyết chiến. Bị tấn công dữ dội, Ô Mã Nhi quay thuyền ra biển. Tuy nhiên, trên đường ra, thủy triều đã rút, cọc gỗ nổi lên, thuyền chiến lao vào bãi cọc nên bị vỡ, đắm rất nhiều. Trong khi đó, phục binh của ta ở 2 bên bờ đổ ra, bắn tên như mưa, đánh vào sườn và phía sau đoàn thuyền địch. Nguyễn Khoái dẫn quân Thánh Dực tiếp tục lao vào kẻ địch giao chiến, bắt được Bình chương Áo Lỗ Xích.

Bị tấn công tới tấp trên sông, một số cánh quân Nguyên bỏ thuyền chạy lên bờ để tìm đường trốn thoát. Chúng lại rơi vào ổ phục kích của quân nhà Trần chặn đánh kịch liệt. Trời về chiều, khi cuộc giao tranh sắp kết thúc, Ô Mã Nhi cùng binh lính dưới quyền chống cự tuyệt vọng, trước khi bị tiêu diệt. Quân ta bắt được hơn 400 thuyền, Nội minh tự Đỗ Hành bắt được Ô Mã Nhi và Tích Lệ Cơ dâng lên thượng hoàng.

Trong khi đó, toán bộ binh do Thoát Hoan rút về nước bằng đường bộ, khi đến ải Nội Bàng (Lạng Sơn) cũng bị phục binh của Phạm Ngũ Lão đánh cho tan tác, bản thân Thoát Hoan phải chui vào ống đồng, cho quân lính khiêng chạy về nước. Trận chiến Bạch Đằng Giang năm 1288 hoàn thành vẻ vang nhiệm vụ tiêu diệt đạo quân rút lui bằng đường thủy do Ô Mã Nhi và Phàn Tiếp chỉ huy. Đây được xem là trận quyết chiến lớn nhất trong cuộc chiến chống quân Mông - Nguyên lần thứ 3.

Trận đánh này đã chứng tỏ nhãn quan chiến thuật quân sự của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, vị chỉ huy xuất sắc của cả bộ lẫn thủy binh. Đặc biệt, trận thủy chiến trên sông Bạch Đằng có sự phối hợp chặt chẽ giữa quân thủy và bộ, giữa quân chủ lực với quân địa phương và dân binh. Sau trận thua ở Bạch Đằng, nhà Nguyên phải từ bỏ âm mưu xâm lược nước ta. Đó đồng thời là một trong những chiến công vẻ vang nhất trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc. Một trận đánh gây chấn động thế giới thời kỳ đó.

Lời bàn:

Theo sử cũ của Trung Quốc, vó ngựa viễn chinh Mông Cổ từng xóa gọn Trung Hoa của nhà Tống, xâm lược khắp đất trời Á - Âu, nên không đành tâm chịu thất trận nhục nhã trước nước Việt bé nhỏ. Vì vậy, Hốt Tất Liệt đã chuẩn bị một đạo kỵ binh và chiến thuyền đông đến 1.000 chiếc chuẩn bị hướng về nước Việt. Số lương ăn mang theo cũng lên đến 35 vạn thạch, nhiều gấp đôi đợt xâm lược lần thứ 3. Tuy nhiên, chính vì e ngại sức mạnh của Đại Việt mà Hốt Tất Liệt phải kéo dài thời gian chuẩn bị, rồi vì lo sợ sức mạnh của quân, dân Đại Việt nên ông ta chần chừ mãi ngày tiến quân. Cho đến lúc chết trên giường bệnh, mộng xâm lược của viên hoàng đế này vẫn không thành.

Vương triều Trần, một triều đại “võ công, văn trị” oai hùng bậc nhất trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta dưới thời phong kiến. Với 175 năm trị vì đất nước, vương triều Trần đã làm nên những chiến công lừng lẫy, chiến thắng giặc Nguyên - Mông, một đế quốc hùng mạnh nhất thế giới lúc bấy giờ. Triều Trần đã góp phần đáng kể vào sự nghiệp phát triển của nền văn minh Đại Việt, để lại cho đời sau biết bao bài học quý báu. Và trận chiến Bạch Đằng Giang 1288, được ghi nhận là trận đánh kinh điển trong lịch sử quân sự nước ta, gây chấn động thế giới lúc bấy giờ. Bởi thế, có chính khách ở châu Âu đã nói rằng: Nếu dân Việt sinh ra ở phương Bắc, châu Âu không bị vó ngựa quân Mông - Nguyên chà đạp!