ÔN CỐ TRI TÂN 15:33, 09/02/2020 GMT+7

BPO - Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, Nguyễn Khoái là tướng chỉ huy quân Thánh Dực dưới thời vua Trần Nhân Tông (1278-1293) và từng dũng cảm lập công lớn trong 2 cuộc chiến tranh vệ quốc chống quân Nguyên xâm lược lần thứ hai (1285) và thứ ba (1288). Vào thời Trần, có 2 nhân vật cùng họ, cùng tên là Nguyễn Khoái và cùng được sử cũ trân trọng ghi tên. Chữ Khoái là tên của danh tướng vốn tên một loài cỏ. Chữ Khoái là tên của danh thần có nghĩa là vui vẻ, sắc sảo, mau chóng...

Minh họa: S.H

Vào thời Trần, chỉ huy đội quân Thánh Dực thì ngoài tài năng và uy tín, còn phải có một quá trình thử thách khá lâu dài. Trong cuộc chiến tranh chống quân Nguyên - Mông lần thứ hai (1285), hoạt động chủ yếu của Nguyễn Khoái là đem đội quân Thánh Dực theo hầu cận để bảo vệ thượng hoàng Trần Thánh Tông và vua Trần Nhân Tông, đồng thời, sẵn sàng thực hiện mọi mệnh lệnh chiến đấu do thượng hoàng và nhà vua ban ra. Cả 2 nhiệm vụ này, Nguyễn Khoái đã hoàn thành một cách xuất sắc. Ông đã lập công lớn trong việc tấn công vào đội quân của tướng giặc là Toa Đô. Bấy giờ, quân của Toa Đô từ đất Chiêm Thành tiến ra, hòng kết hợp với quân chủ lực của Thoát Hoan, tạo thành 2 gọng kìm nguy hiểm, từ Nam lên và từ Bắc xuống, để bóp nát chủ lực của ta.

Trải 3 năm, đạo quân của Toa Đô tuy đã bị thiệt hại nhiều, nhưng vẫn thực sự là một đạo quân mạnh. Từ khi tướng chỉ huy quân đội nhà Trần ở phía Nam là Trần Kiện chạy đi đầu hàng, tinh thần của đạo quân Toa Đô có phần phấn chấn hơn. Cuối mùa xuân năm 1285, Toa Đô hùng hổ tiến ra vùng châu thổ sông Hồng. Sử cũ chép: Toa Đô từ Chiêm Thành kéo ra đánh phá và cướp bóc suốt dọc đường đi. Chúng trèo đèo vượt sông, từ châu Ô, châu Lý, châu Hoan và châu Ái, tiến ra Tây Kết (châu Ô và châu Lý nay thuộc vùng đất từ phía Nam Hà Tĩnh trở vào đến hết Thừa Thiên - Huế).

Trước tình hình đó, nhà vua bàn với quần thần rằng: Giặc đi xa muôn dặm để mưu cướp nước người ta (chỉ nước Chiêm Thành), do không chiếm được nên mới bỏ đi. Nay nhằm lúc chúng đang mỏi mệt mà đem quân ta đã được nghỉ ngơi dưỡng sức để ra đối địch, đánh ngay trận phủ đầu thì ắt chúng sẽ mất hết nhuệ khí và sẽ bị phá tan. Bàn xong, nhà vua liền hạ lệnh cho Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật và Chiêu Thành Vương, cùng với Hoài Văn Hầu Trần Quốc Toản và tướng quân Nguyễn Khoái đem quân tinh nhuệ đi đón đánh. Khi quân ta tiến đến Hàm Tử, hai bên đánh nhau rất quyết liệt và quân dân nhà Trần đã giành thắng lợi lớn.

Trong cuộc chiến tranh chống quân Mông - Nguyên xâm lược lần thứ ba (1288), tướng Nguyễn Khoái lại tiếp tục lập được chiến công vẻ vang, góp phần to lớn vào thắng lợi chung của cả dân tộc. Bấy giờ, đội quân Thánh Dực do Nguyễn Khoái chỉ huy có nhiệm vụ dũng mãnh tấn công, chia cắt đội hình giặc khi chúng đang lúng túng vì đã lọt vào ổ mai phục của ta. Và Nguyễn Khoái đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ này. Chiến thuyền của đạo quân Thánh Dực đã khiến giặc hốt hoảng, vừa cố sức chống đỡ, vừa tìm đường tháo chạy. Nhưng, chúng đã không thể nào thoát được bởi bãi cọc gỗ cực kỳ lợi hại.

Theo sách “Khâm định Việt sử thông giám cương mục”, bấy giờ, thủy triều rút xuống rất nhanh, tướng Nguyễn Khoái thống lĩnh quân Thánh Dực xông ra, đánh mạnh vào đội hình giặc, phá tan được quân Nguyên. Ngay lúc ấy, đại binh nhà vua cũng vừa tiến tới. Ô Mã Nhi phải thu thập chiến thuyền còn lại để tháo chạy, chẳng ngờ, thuyền vướng cọc gỗ, bị lật nhào xuống nước. Quân Nguyên chết không biết là bao nhiêu mà kể. Ta bắt được của chúng hơn 400 chiếc.

Triều Trần đánh giá rất cao công lao của Nguyễn Khoái. Tháng 4-1289, vua Trần định công ban thưởng, Nguyễn Khoái được phong tước Hầu và được cấp hẳn cả một hương, đó là hương Khoái Lộ. Hương này, nay thuộc tỉnh Hưng Yên. Có thể coi đó như một ngoại lệ hiếm hoi, bởi lúc bấy giờ, Nguyễn Khoái là một trong số rất ít người không thuộc hàng quý tộc được hưởng đặc ân này.

Lời bàn:

Nguyễn Khoái là vị tướng toàn tài về võ nghệ. Ông luôn có mặt ở những trận quyết chiến quan trọng và luôn tự mình xông lên giết giặc làm gương cho ba quân tướng sĩ. Cuộc đời ông gắn liền với chiến trận và những chiến công vang dội. Ông vừa bắn cung giỏi, đánh vật giỏi, múa giáo cả ngày không biết mệt. Trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên, ông nổi lên là một mãnh tướng trên chiến trận. Sánh đôi với ông về võ nghệ thời kỳ này, chỉ có tướng quân Phạm Ngũ Lão. Phạm Ngũ Lão và Nguyễn Khoái là 2 tướng duy nhất trong quân đội nhà Trần lúc bấy giờ có thể đối chiến được với Toa Đô, viên hổ tướng sử dụng cây chùy sắt nhẹ nhàng như gậy tre của quân Nguyên.

Triều Trần đánh giá rất cao công lao của Nguyễn Khoái. Vua Trần đã định công ban thưởng và phong cho ông tước Hầu. Đây là một ngoại lệ hiếm hoi, bởi lúc bấy giờ, Nguyễn Khoái là một trong số rất ít người không thuộc hàng quý tộc được hưởng đặc ân này. Tài năng, đức độ, công lao và uy tín của tướng quân Nguyễn Khoái đã đi vào lịch sử và được nhân dân các thế hệ, nhất là quê hương ông tôn thờ. Địa danh Khoái Châu là được người dân ghép tên vùng đất Hồng Châu với tên ông để ghi nhớ vị tướng kiệt xuất họ Nguyễn đã có công lao góp phần đánh bại quân xâm lược Nguyên - Mông, góp phần mang lại tự do cho dân tộc, độc lập cho Tổ quốc.