ÔN CỐ TRI TÂN 15:17, 24/10/2019 GMT+7

BP - Trị quan tham theo luật lệ của triều đình ban hành không chỉ giữ nghiêm phép nước, mà còn là lời cảnh báo cho các quan đã trót nhúng chàm nhưng chưa bị phát hiện; đồng thời, để các quan biết giữ mình. Trị quan tham nhũng là một trong nhiều cách để hạn chế tệ nạn này. Tuy nhiên, lịch sử các triều đại phong kiến đã cho thấy, vua, chúa hay quan phụng mệnh triều đình đã xử quan tham nhũng theo những cách riêng của mình. Điển hình về việc này là một số vị vua của nhà hậu Lê.

Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, vào thời vua Lê Thái Tông trị vì, có lần Phan Thiên Tước dâng sớ hạch tội một đại thần của triều đình nhà Lê là Tiền quân Tổng quản Lê Thụ, với 2 tội danh: Đang có quốc tang mà dám cưới thiếp và làm giàu trái phép bằng cách sai người nhà buôn bán vụng trộm với người nước ngoài, rồi xây dựng nhà cao cửa rộng. Lê Thái Tông ngạc nhiên vì ông nghe nhiều tin đồn là không ít mệnh quan đua nhau sai quân lính dưới quyền mình xây dựng nhà cửa, lâu đài... mà không thấy Thiên Tước đả động đến. Thái Tông bèn hỏi: “Sao khanh chỉ tâu có một mình Thụ? Thế còn các đại thần khác không ai làm như Thụ hay sao?”.

Thiên Tước biện minh: Tâu bệ hạ, đô đốc, tư khấu, tư mã, đều là bậc đại thần cố mệnh cả, cho nên cần phải giữ mình ngay thẳng để còn dẫn dắt mấy trăm quan khác. Các vị ấy làm việc gì nhất thiết đều phải theo phép hay tâu cáo trước rồi mới được làm. Thần thấy Thụ đã làm những điều trái phép nên không thể không nói. Vả lại, Thụ có mấy việc, nên tâu gồm một thể. Nay bệ hạ chỉ giáo như vậy, thần xin vâng mệnh đi khám xét nhà cửa của tất cả đại thần khác. Sau một thời gian điều tra, Thiên Tước dâng sớ cả thảy 20 người đã làm nhà mới.

Vào đời vua Lê Nhân Tông trị vì, Lê Nhân Lập là con của Thiếu úy Lê Lan cùng với bọn người xấu trong kinh thành là Nguyễn Thọ Vực họp nhau đánh bạc, trộm cướp. Tệ hại hơn, Lập lợi dụng quyền lực của cha để nhũng nhiễu, nhận hối lộ của kẻ cần cầu cạnh cha mình. Trước những việc làm bậy, triều đình đã sai quân đến tận nhà Vực, dụ Lập và đồng bọn ra ngoài rồi thẳng tay chém đầu.

Cũng theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, vua Lê Thánh Tông là người kiên quyết chống tham nhũng. Song, cũng có khi tội nặng nhưng ông vẫn tha mạng sống để họ hối lỗi từ đó mà phụng sự triều đình tốt hơn. Đối với thượng thư các bộ nếu có hành vi tham nhũng thì cứ chiếu theo luật mà định tội. Có lần nhà vua đã nói với các quan trong triều rằng: Bọn Nguyễn Thư, Phan Trinh đều thân phận là người gần vua mà ăn của đút, quan giữ việc pháp luật cầm công cán công bằng, đáng phải luận bọn này vào tội tử hình.

Một lần, có kẻ phạm tội bị buộc vào tội hình và có người đứng ra xin cho nộp tiền chuộc, nhưng Lê Thánh Tông bảo bầy tôi trong triều rằng: Xin cho người mắc tội được nộp tiền chuộc, như thế thì người giàu có nhiều của đút lót mà khỏi tai vạ, người nghèo vì không có tiền mà phải chịu tội lỗi, thế là làm trái cả phép tắc của tổ tông. Sau đó, nhà vua hạ lệnh cho pháp ty xét xử trị tội theo luật định.

Có lần, con trai của Tây quân Đô đốc Lê Thiệt cưỡi ngựa phi thẳng vào chỗ đông người, đã gây ra tai nạn mà còn bỏ mặc họ. Khi biết là con của Lê Thiệt, Lê Thánh Tông đã sai lính nọc ra đánh 50 roi và cách chức người cha. Lê Thánh Tông cũng đã cấm vợ các quan lớn không được đi lại, chơi bời với nhau vì sợ họ  cấu kết rồi đi cửa hậu, con cái của các quan lớn cũng không được lợi dụng chức quyền của cha mẹ mình để làm các việc phi pháp.

Lê Thánh Tông cũng đề cao ý kiến của các quan; nhiều sáng tạo về hành chính của ông có xuất phát từ sự gợi ý của quan lại. Ông đã ra nhiều chỉ dụ yêu cầu triều thần phải trung thực và thẳng thắn khi trình bày quan điểm với hoàng đế, không được nói nước đôi, hai nghĩa. Ông còn đặt phép tắc về việc bàn luận của quan viên: khi có thánh chỉ xuống, thì theo thứ tự, Lục khoa và Ngự sử đài bàn bạc trước, sau đó đến Lục bộ, Lục tự rồi tới lượt công, hầu, bá, đô đốc năm phủ. Các quan đều phải trình bày rõ ý kiến của mình, không được giữ im lặng, trốn tránh hoặc a dua theo người khác. Quan nào vi phạm luật lệ này sẽ bị ngự sử trách hỏi rồi tâu lên vua.

Lời bàn:

Nhà hậu Lê thời Lê sơ là một thời đại hoàng kim của quốc gia phong kiến Đại Việt. Với vua Lê Thánh Tông, sau khi lên ngôi ông đã tiến hành cải cách chính trị, mở mang học hành, chỉnh đốn võ bị, đề cao văn hóa... đưa quốc gia phát triển rực rỡ về mọi mặt từ kinh tế, văn hóa, xã hội, đến giáo dục, quân sự và trở thành một cường quốc, làm nên nền quân chủ chuyên chế Việt Nam đạt đến đỉnh cao vàng son. Điều này khiến vua Lê Thánh Tông trở thành một trong những vị hoàng đế vĩ đại nhất của lịch sử phong kiến Việt Nam và là hiện thân một thời đại hoàng kim của quốc gia Đại Việt.

Để tạo lập nên triều đại thịnh vượng vào bậc nhất, mặc dù uy quyền tối thượng nhưng Lê Thánh Tông vẫn “Trống dời canh còn đọc sách, Chiêng xế bóng chửa thôi chầu”. Ông còn cần mẫn học hỏi trong quần thần, trong dân gian, vì hơn ai hết ông tự ý thức được rằng người đứng đầu của một đất nước văn minh và hùng cường thì không thể là một người dốt nát và lười biếng. Đặc biệt, vua Lê Thánh Tông còn là người kiên quyết và xử lý nghiêm minh, triệt để đối với nạn tham nhũng. Và những bài học về việc xử lý quan tham của ông cho đến nay vẫn còn giá trị với hậu thế trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

N.D