ÔN CỐ TRI TÂN 14:11, 31/01/2019 GMT+7

BP - Dưới thời vua Minh Mạng, vào năm 1835, với các vùng đất Ai Lao và Cao Miên sáp nhập vào, lãnh thổ Việt Nam đạt đến cực điểm. Trước sự lớn mạnh của giang sơn, năm 1839, vua Minh Mạng cho đổi tên nước từ Việt Nam thành Đại Nam, tức quốc gia rộng lớn, hùng mạnh phương Nam. Để đất nước hùng mạnh xứng với tên “Đại Nam”, vua Minh Mạng rất nghiêm khắc với tham quan, không ngoại trừ bất kỳ ai, dù là hoàng thân quốc thích. Điều đó khiến tham quan bị diệt sạch, không còn đường sống. Sách “Đại Nam thực lục” có ghi chép cụ thể các việc này, như sau:

Lý Hữu Diệm làm quan tại phủ Nội vụ, lấy trộm hơn một lạng vàng, bị phát hiện và bị bộ Hình đưa ra xét xử. Theo Luật Gia Long, tội ăn trộm quốc khố thì không phân biệt trộm nhiều hay ít đều bị chém đầu. Tuy nhiên, vì thấy Lý Hữu Diệm làm quan có công lao, nên bộ Hình chỉ xử đi đày viễn xứ. Khi bản án được tâu lên, vua Minh Mạng đã không đồng ý với đề nghị của bộ Hình, ra chỉ dụ: Lý Hữu Diệm phải giải ngay đến chợ Đông, chém đầu cho mọi người biết, phải truyền cho viên lại Nội vụ phủ cùng đến xem, hoặc giả mắt thấy lòng sợ mà tự khuyên răn nhau để khỏi mắc tội, há chẳng là một phương thuốc hay cho bọn ngươi sao? Làm quan không phải người nghèo mà ăn trộm thì làm sao trị vì được muôn dân? Thượng bất chính, hạ tắc loạn. Việc chém đầu tuy nghiêm khắc nhưng có tác dụng răn dạy lớn đối với những kẻ tham nhũng, gửi đi một thông điệp rõ ràng của vua Minh Mạng.

Một viên quan trong Nội phủ là Nguyễn Đức Tuyên ăn bớt nhựa thơm, việc bị phát giác. Vua Minh Mạng liền ra chỉ dụ: Đáng lẽ cho trói đem ra chợ Cửa Đông chém đầu, nhưng lần này tạm chặt một bàn tay thủ phạm đem treo, xóa tên trong sổ làm quan, để lại cho nó cái đầu, khiến nó suốt đời hối hận và nhờ đó để làm cho mọi người đều biết tỉnh ngộ, răn chừa. Thế cũng là một cách trừng trị kẻ gian.

Vào một năm, vùng đất Quảng Nam bị đói kém do thiên tai, vua sai bán thóc trong kho cho dân chúng. Các quan phát hiện Lý trưởng Đặng Văn Diên lĩnh thóc bán cho riêng mình, xin chém để răn mọi người. Vùng Quảng Trị cũng có năm đói kém, vua sai phát thóc cứu dân nhưng các quan địa phương cố ý phân loại, người được ưu tiên phát nhiều, người phát ít, thậm chí có đến 211 xã không được mua. Vua liền cho cách chức rồi bắt giam các quan này.

Huỳnh Công Lý là võ tướng từ thời vua Gia Long, lập nhiều công lao nên được phong là Lý Chính Hầu, con gái của ông được vua Minh Mạng phong là Huệ phi. Từ đó, Lý Chính Hầu càng được tin dùng, được phong làm Phó tổng trấn Gia Định, quyền hành chỉ sau mỗi Tổng trấn Lê Văn Duyệt. Khi Lê Văn Duyệt ra Huế, Lý Chính Hầu đảm nhiệm phụ trách trấn Gia Định, nhân cơ hội này mà thừa cơ vơ vét của cải của người dân.

Khi Lê Văn Duyệt quay về Gia Định thì nhận được rất nhiều tin báo về việc làm của Lý Chính Hầu. Sau khi xác thực vụ việc, Lê Văn Duyệt liền báo về triều đình. Không kể là người nhà, vua Minh Mạng hạ lệnh bắt giam ngay cha vợ và cử người vào Gia Định tìm hiểu sự việc. Khi sự việc được báo lên vua, số tiền Lý Chính Hầu tham nhũng lên đến 30.000 quan tiền, vua Minh Mạng buồn rầu mà than rằng: Trẫm nuôi dân như con, thực không kể phí tổn. Nhưng bọn quan lại tham lam giảo quyệt, ngấm ngầm chứa đầy túi riêng, mà kẻ quan quả cô độc lại không được thấm nhuần ơn thực. Gần đây, Huỳnh Công Lý làm Phó tổng trấn Gia Định không bao lâu mà bóc lột của dân trên ba vạn. Nếu các viên mục thú đều như y cả thì dân ta còn nhờ cậy vào đâu?. Sau đó, cuộc điều tra còn cho thấy, Lý Chính Hầu khi ở Huế có bắt lính xây nhà riêng cho mình ở sông Hương. Vua liền cho bán ngay ngôi nhà này lấy tiền giúp cho cấm binh. Vụ án kết thúc, vua lệnh cho xử theo đúng luật định bất kể đó là người nhà hay hoàng thân quốc thích. Lý Chính Hầu bị xử tử ở Gia Định, tài sản bị tịch thu để trả lại cho dân chúng.

Lời bàn:

Trong số các ông vua triều Nguyễn, Minh Mạng là người có tài cai trị hơn cả. Dưới sự trị vì của ông từ năm 1820-1840, đất nước có rất nhiều cải cách và đã đạt tới thời kỳ toàn thịnh về các mặt: kinh tế, quân sự, văn hóa và cương vực. Điều này đã giúp đất nước giai đoạn ông trị vì là thời kỳ thịnh trị nhất trong lịch sử phong kiến nhà Nguyễn. So với các vua khác của triều Nguyễn, Minh Mạng rất có ý thức về trách nhiệm đứng đầu quốc gia của mình. Nét nổi bật trong tính cách của Minh Mạng là thông tinh, sâu sát việc chính sự và quyết đoán. Đặc biệt, vua Minh Mạng rất quan tâm đến việc phòng, chống tham nhũng trong bộ máy. Vì lịch sử nhân loại cho thấy, nạn tham quan ô lại, tham nhũng của công thì thời nào và bất cứ ở đâu cũng có. Chính vì thế, triều đại nào muốn trị vì bền vững cũng đều đặt ra các quy định nghiêm khắc và xử lý hết sức nghiêm minh. 

Nhận thức rõ điều này, lại vốn là người anh minh nên vua Minh Mạng rất nghiêm khắc với tệ tham nhũng, không kể tình thân quyến, bất kỳ ai vi phạm cũng xử đúng theo luật định khiến quan tham không còn đất dụng võ. Nhờ đó, Đại Nam trở thành quốc gia rộng lớn và hùng mạnh bậc nhất trong khu vực thời bấy giờ. Và tư tưởng về việc xử phạt quan tham, nhận hối lộ thời vua Minh Mạng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là bài học kinh nghiệm sâu sắc đối với nước ta giai đoạn hiện nay, nhất là trong việc xây dựng luật pháp về phòng, chống tham nhũng. Vì chỉ có thượng tôn pháp luật thì dân mới giàu, nước mới mạnh và văn minh.

N.D