ÔN CỐ TRI TÂN 08:35, 07/11/2017 GMT+7

BP - Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, Lê Ê là khai quốc công thần nhà hậu Lê. Ông tham gia khởi nghĩa Lam Sơn và được phong thưởng công hạng nhất, được ban quốc tính, làm quan trải qua 4 đời vua: Lê Thái Tổ, Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông và Lê Nghi Dân. Ông tham gia cuộc binh biến lật đổ vua Lê Nghi Dân lúc đang làm một trong những chức quan cao nhất trong triều, nhưng sự việc không thành và bị chém đầu.

Sử sách không chép về xuất thân của Lê Ê và công lao của ông trong khởi nghĩa Lam Sơn. Tháng 2 năm Mậu Thân (1418), vua Lê Thái Tổ định các mức khen thưởng cho những hỏa thủ và quân nhân của quân Thiết đột có công lao siêng năng khó nhọc ở Lũng Nhai gồm 121 người. Lê Ê được ban công hạng nhất, được ban quốc tính cùng với Lê Vấn, Lê Quy, Lê Dịch và 52 người làm Vinh lộc đại phu, tả Kim ngô vệ đại tướng quân, tước Thượng trí tự.

Minh họa: S.H

Năm Giáp Dần (1434), đời vua Lê Thái Tông, năm Thiệu Bình thứ nhất, Lê Ê lúc ấy giữ chức Điện tiền đô hiệu điểm làm Thiết đột hữu quân đồng tổng quản. Cùng năm Giáp Dần, nhà vua đã lớn, tự xét đoán được việc, Lê Sát tham quyền cố vị, nhà vua ghét và tìm cách phế Lê Sát. Nhà vua và những người hầu cận cho rằng Lê Ê, Lê Hiệu là những người thân thích của Lê Sát bèn cho Lê Ê, Lê Hiệu ra ngoài, trao cấm binh cho Trịnh Khả. Kết cục Lê Sát bị bãi chức, hàng loạt những người được nhà vua cho là cùng phe với Lê Sát bị tước bỏ công thần và chức tước. Lê Ê bị giáng làm Đồng tổng quản lộ Quy Hóa.

Tháng 7 năm Giáp Dần, vua Lê Thái Tông ban chiếu rằng: Lê Sát tội không thể dung thứ, đáng phải chém để rao, nhưng trẫm tha không cho giết. Duy Đặng Đắc là kẻ bày mưu cho Sát, định hại xã tắc thì phải chém bêu đầu. Nguyễn Gia Nô vì biết chuyện lại không tố cáo thì phải đày ra châu xa. Còn bọn Lê Văn Linh, Lê Lĩnh, Lê Thụ, Lê Ê, Lê Hiệu, đều phải xử phạt theo pháp luật, có ân xá cũng không được hưởng. Lê Bang vì là con rể của Sát, tự tiện ra vào nhà Sát, cho đày ra châu xa.

Năm 1446, Tư không Phục Lễ Đèo Mạnh Vượng có tội nên triều đình bắt tự tử. Lê Ê lúc đó giữ chức Nhập nội tư mã, mang 5.000 quân hộ tống em thứ hai của Đèo Mạnh Vượng làm Tri châu Phục Lễ và tịch thu gia sản của Mạnh Vượng. Đèo Mạnh Vượng vốn hung bạo, thấy quân triều đình đến y liền giết 2 người con, bắt vợ và tỳ thiếp cùng của cải đến dâng nộp. Lê Ê khéo biết an ủi vỗ về nên tình hình lại yên ổn như cũ, người trong châu rất vui lòng.

Năm 1456, Lê Ê lúc đó giữ chức Nhập nội đô đốc bình chương sự, được lệnh đi công cán ở trấn Thái Nguyên. Lên địa giới Thái Nguyên, quan Tam ty nhà Minh không đến, đành trở về. Năm 1460, sau khi Lê Nghi Dân cho quân bắc thang vào thành giết vua Lê Nhân Tông và thái hậu, rồi tự lập làm vua. Lê Ê, Lê Thụ, Đỗ Bí lúc ấy giữ chức cao nhất trong triều, cùng với 2 viên tướng nắm giữ cấm quân là Lê Ngang, Lê Thụ làm binh biến, sự việc không thành nên tất cả đều bị giết.

Tháng 6 cùng năm, các đại thần Nguyễn Xí, Đinh Liệt lại làm binh biến, lật đổ vua Lê Nghi Dân rước Lê Tư Thành lên ngôi vua, tức vua Lê Thánh Tông. Mùa đông năm đó, các đại thần Nguyễn Xí tâu lên về việc thưởng cho những người có công trong lật đổ vua Lê Nghi Dân, vua Lê Thánh Tông ra chiếu: Trẫm đã xem hết tờ tâu, trong ấy có xin cho bọn Lê Ê, Lê Thụ, Đỗ Bí, Lê Ngang theo như lệ công thần đã mất, nhưng câu ấy còn có thể bẻ lại được, là vì khoảng năm Diên Ninh, Đỗ Bí, Lê Ê ở chức cao nhất vào hàng tể thần; Lê Ngang, Lê Thụ tay cầm cấm quân, giữ việc an nguy, đáng lẽ phải dẹp yên giặc loạn, chuyển nguy thành an mới phải, thế mà chỉ biết sắp gà vào trong nồi mà để, cá kình lọt ra ngoài lưới. Đến sau mưu việc không kín, đến nỗi phải phơi thây ở bên đường. Đó lại thêm một tội khác trong các tội của bọn Bí, Ngang, có khác gì tội giết vua của Triệu Thuẫn ngày xưa, sao được để cùng với những công thần đã mất.

Lời bàn:

Các tướng lĩnh, công thần của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, như: Nguyễn Trãi, Đinh Liệt, Lê Ngân, Lê Sát, Lê Ê, Lê Lễ... có vị trí đặc biệt quan trọng trong cuộc kháng chiến chống quân Minh xâm lược ở nửa đầu thế kỷ XV. Sau cuộc kháng chiến thắng lợi, hầu hết những người này tham gia vào bộ máy nhà nước từ cấp Trung ương đến địa phương, thuộc các lĩnh vực, cấp độ khác nhau. Thế hệ công thần khai quốc bấy giờ lại tiếp tục là chỗ dựa vững chắc của triều đình nhà Lê suốt gần nửa thế kỷ sau. So với các triều đình phong kiến Việt Nam tự chủ trước đó, khó có triều đình nào lại có đội ngũ công thần khai quốc mang đầy chiến công, chiến tích và đông đảo như triều Lê sơ. Họ không chỉ là những người khai sinh, mà còn gắn bó với chính quyền nhà Lê sơ.

Chính nhờ sự góp sức đắc lực của những khai quốc công thần bậc nhất này mà người anh hùng dân tộc Lê Lợi đã lập nên một triều đại phong kiến trị vì đất nước dài nhất trong lịch sử dân tộc Việt Nam, với 360 năm (từ 1428-1788). Dưới triều hậu Lê, con cháu của đức Thái tổ Cao Hoàng đế đã tiếp tục xây dựng một nước Đại Việt cường thịnh. Đặc biệt dưới thời vua Lê Thánh Tông, ông đã đưa chế độ phong kiến Việt Nam đạt đến thời cực thịnh. Tiếc rằng, trong số không ít công thần khai quốc của nhà Lê sơ đã bị các sử gia đương thời lãng quên. Song, tên tuổi, sự nghiệp và công lao của họ vẫn sống mãi trong lòng nhân dân.

N.D