ÔN CỐ TRI TÂN 14:52, 25/08/2016 GMT+7

Theo sử sách, dù Thượng hoàng Trần Nghệ Tông được ca ngợi có công lao lớn nhưng vẫn bị phê phán là nhu nhược, nối giáo cho giặc. Về việc này, trong sách “Đại Việt sử ký toàn thư” có đoạn chép như sau: Nghệ Tông dẹp yên được tai nạn bên trong, khôi phục được cơ đồ to lớn. Công nghiệp lớn lao, sáng lòa vũ trụ. Song, cung kính kiệm ước thì có thừa mà cương nghị, quyết đoán lại không đủ, bên ngoài thì quân giặc xâm phạm kinh kỳ, bên trong thì gian thần ngấp nghé ngôi báu. Xã tắc suy mòn, rồi đến diệt vong. Trong cuốn “Việt Nam sử lược”, tác giả Trần Trọng Kim có bút phê rằng: Cơ nghiệp nhà Trần xiêu đổ là tại vua Trần Dụ Tông và Trần Nghệ Tông... Trần Nghệ Tông không biết phân biệt hiền gian để kẻ quyền thần được thế làm loạn, thành ra tự mình nối giáo cho giặc, tự mình làm hại nhà mình vậy.

Theo sử sách, trước thực trạng Thượng hoàng Trần Nghệ Tông quá tin dùng và trao nhiều quyền lực cho người họ ngoại là Hồ Quý Ly, rồi ông này lại luôn tìm cách phát triển thế lực riêng, vua Trần Phế Đế nhận thức rõ mối nguy nên vô cùng lo lắng... Thế là, để diệt trừ họa ngoại thích, nhà vua đã bàn mưu với Thái úy để hại Hồ Quý Ly... Nhưng âm mưu bị bại lộ, Hồ Quý Ly đã mật tâu và bóng gió với thượng hoàng: “Cổ lai chỉ có bỏ cháu nuôi con, chứ chưa thấy ai bỏ con nuôi cháu bao giờ”.

Vậy là vào ngày 6 tháng 12 năm Mậu Thìn (1388), nghĩa là 4 tháng sau khi nghe lời mật tấu đầy ác ý gièm pha của quan Đồng bình chương sự Hồ Quý Ly và cũng là thông gia của mình, Thượng hoàng Trần Nghệ Tông quyết định phế bỏ vua Trần Phế Đế. Đây là một trong những cuộc phế lập rất thương tâm, được sách “Đại Việt sử ký toàn thư” ghi lại như sau: Tháng 12, ngày mồng 6, sáng sớm, thượng hoàng vờ ngự về An sinh điện rồi sai Chỉ huy hậu nội nhân gọi nhà vua tới bàn việc nước. Vua chưa kịp ăn vội đi ngay, chỉ có hai người theo hầu mà thôi. Đến nơi, thượng hoàng bảo vua: Đại vương lại đây! Nói rồi, lập tức cho người đem vua ra giam ở chùa Tư Phúc.

Cùng thời điểm đó, Trần Nghệ Tông tuyên đọc nội chiếu rằng: Trước kia Duệ Tông (em vua Nghệ Tông) đi tuần phương Nam không trở về, dùng con đích để nối ngôi là theo đạo thời xưa. Song, quan gia (tức vua Phế Đế) từ khi lên ngôi đến giờ vẫn còn trẻ con lắm; giữ đức không thường, thân mật với bọn tiểu nhân, nghe bọn Lê Á Phu, Lê Dữ Nghị gièm pha vu hãm người công thần làm dao động xã tắc nên giáng xuống là Linh Đức Đại vương. Song nước nhà không thể không có người đứng chủ, ngôi báu không thể bỏ không nên đón Chiêu Định vương vào nối đại thống. Bá cáo trong ngoài để mọi người đều biết.

Việc truất phế bất ngờ này đã gây nên một làn sóng phản kháng khá mạnh mẽ của quan quân và tướng sĩ. Cũng theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, nhiều tướng chỉ huy của các phủ quân cũ như tướng chỉ huy quân Thiết Liêm là Nguyễn Khoái, Nguyễn Vân Nhi, Nguyễn Kha, Lê Lặc, tướng chỉ huy quân Thiết Sang là Nguyễn Bát Sách... định đem quân vào cướp lấy vua đem ra. Vua viết hai chữ giải giáp đưa cho các tướng và răn bảo họ không được làm trái ý thượng hoàng nên các tướng mới thôi. Thượng hoàng (sai người) dìu vua xuống phủ Thái Dương thắt cổ cho chết. Như vậy, chỉ vì  nghe lời mật tấu đầy ác ý gièm pha của Hồ Quý Ly, Thượng hoàng Trần Nghệ Tông đã mù quáng tin tưởng rồi ra tay tàn độc với vị vua trẻ Trần Phế Đế và cũng là cháu nội của mình.

Lời bàn:

Cứ theo nội dung của giai thoại này thì quả là vua Trần Nghệ Tông tin tưởng và gửi gắm cơ nghiệp vào vua em là Trần Duệ Tông, một con người có chí khí mạnh mẽ. Nhưng ngay sau khi vua em chết, vì quá thương tiếc, ông lập cháu lên thay. Thế nhưng, chỉ vì một lời gièm pha, một lời xúi bẩy với dã tâm đen tối của Hồ Quý Ly, ông đã bức chết chính cháu nội của mình. Thế mới hay rằng, muốn cướp ngôi, trước hết phải làm cho thời loạn càng thêm loạn. Muốn làm cho thời loạn thêm đại loạn, thì trước hết phải làm cho hoàng tộc sát hại nhau. Và một khi nhà đã dột từ nóc, cột đã mối mọt từ chân và tường cũng đã xiêu vẹo thì lẽ tất nhiên là phải gỡ đi để làm lại.

Chỉ với một câu nói mà Hồ Quý Ly đã làm cho triều đình nhà Trần vốn đã loạn lại càng thêm loạn. Chưa hết, cũng chính với câu nói ấy mà Hồ Quý Ly còn mượn được tay thượng hoàng giết chết vua, thật gớm thay! Còn với Thượng hoàng Trần Nghệ Tông, mặc dù đã xuống chiếu kết tội Trần Phế Đế, nhưng hậu thế lại kết tội chính ông là người quá nhu nhược để cho cơ đồ oanh liệt của họ Trần rơi xuống vực thẳm. Thế mới hay rằng, người cầm quyền bính mà tai thích nghe lời xu nịnh gièm pha thì không có chuyện gì không thể xảy ra. Mong hậu thế đừng ai quên điều này, nếu không sớm muộn gì cũng tự mình rước họa vào thân.

ND