ÔN CỐ TRI TÂN 15:52, 09/03/2016 GMT+7

BP - Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, Lê Lăng là tướng nhà Lê sơ, người huyện Lôi Dương (nay là huyện Thọ Xuân), tỉnh Thanh Hóa. Ông vốn có tên là Lý Lăng nhưng vì cha ông là Lý Triện, một trong những công thần khai quốc của nhà Lê, tham gia khởi nghĩa Lam Sơn nên được cải sang họ Lê của vua.

Tháng 2-1427, Lý Triện cầm quân Lam Sơn vây phía nam thành Đông Quan, tướng nhà Minh là Phương Chính kéo ra ngoài đánh úp động Quả ở Từ Liêm. Lý Triện bị tử trận. Thương Lý Triện nhiều lần phá được giặc mạnh, Lê Lợi cho cha ông là Lý Ba Lao làm chức Sát sứ, cấp 400 mẫu ruộng, còn Lý Lăng được phong làm Phòng ngự sứ, tước Phục hầu.

Thời vua Lê Nhân Tông còn nhỏ, Nguyễn thái hậu nhiếp chính, Lê Lăng giữ chức Nhập nội thái úy và được tham gia triều chính. Khi Nhân Tông khôn lớn, tự ra coi việc triều đình, ông được phong là Nhập nội thiếu úy Bình chương quốc trọng sự, tước Á thượng hầu.

Tháng 10-1459, Lạng Sơn vương Lê Nghi Dân giết vua Nhân Tông lên ngôi, đặt niên hiệu Thiên Hưng. Tháng 5-1460, các đại thần Đỗ Bí, Lê Thụ, Lê Ngang mưu lật đổ vua Thiên Hưng bị bại lộ đều bị giết. Lê Lăng bàn mưu với Thái bảo Nguyễn Xí và Xa kỵ tổng tri Lê Niệm (cháu nội Lê Lai), Á hầu Lê Nhân Thuận, Quan phục hầu Trịnh Văn Sái, Điện tiền ty đô chỉ huy Nguyễn Đức Trung lật đổ Nghi Dân lần nữa. Ngày 6-6 (âm lịch) năm 1460, ông cùng Nguyễn Xí phát động binh biến, chém bầy tôi thân cận của Nghi Dân là Phạm Đồn, Phan Ban ở nghị sự đường, nắm lấy cấm binh, đóng chặt cửa thành, sai Lê Ninh Thuận bắt vây cánh của vua Thiên Hưng hơn 100 người. Sau đó, các đại thần giáng Nghi Dân làm Lệ Đức hầu và bàn việc lập vua mới.

Lúc đó trong các con của vua Lê Thái Tông còn lại 2 người là hoàng tử thứ hai - Cung vương Lê Khắc Xương và hoàng tử thứ tư - Gia vương Tư Thành. Lê Lăng bàn rằng nên lập Khắc Xương, trong khi Nguyễn Xí bàn nên lập Tư Thành. Tuy nhiên khi mọi người đến rước, Cung vương Khắc Xương một mực từ chối không nhận ngôi vua. Các đại thần quyết định lập Gia vương Tư Thành. Hoàng tử Tư Thành được lên ngôi, tức là vua Lê Thánh Tông.

Lê Thánh Tông lên ngôi, xét công phò lập của các đại thần, Lê Lăng được phong làm Thái úy và được ban 300 mẫu ruộng thế nghiệp. Tháng 12-1460, ông cùng Đinh Liệt mang quân đi đánh tù trưởng họ Cầm ở Bồn Man quấy phá biên giới. Sau đó, có người nói với Thánh Tông việc chủ ý trước đây của Lê Lăng muốn lập Cung vương Khắc Xương. Vì vậy, vua Lê Thánh Tông có ý ghét và muốn hại ông.

Lê Lăng nắm quyền phụ chính trong triều, tính tình cứng cỏi càng khiến Thánh Tông e ngại và đã có lần nói với các cận thần rằng: Ta thấy Thái úy trong lòng thường sợ sệt. Vì thế, Lê Thánh Tông muốn nhân đó để lập thành tội trạng, rồi kết án ông nhưng trong triều đình nhiều người không phục và không tán thành. Tháng 8-1462, Lê Thánh Tông tự tay viết tờ chiếu ra lệnh cho thái bảo Nguyễn Lỗi và một số người cùng cánh làm ra tờ tội trạng, tố cáo Lê Lăng với Đỗ Công Thích ngầm mưu làm phản, lại tố cáo cả một đại thần tham gia binh biến lật đổ Nghi Dân khác là Lê Nhân Thuận lập bè đảng che mắt vua. Vua Lê Thánh Tông căn cứ vào tờ tố cáo đó kết án xử tử Lê Lăng và những người bị tố cáo khác. Sau đó, Lê Lăng bị xử tử, gia sản bị tịch thu. Mọi người trong triều đều cho là ông bị oan nhưng không ai dám nói ra.

Lời bàn:

Vì mẹ được vua yêu nên Lê Bang Cơ, tức vua Lê Nhân Tông ra đời chưa được nửa năm thì đã được lập làm thái tử thay cho anh là Nghi Dân bị truất vì mẹ của Nghi Dân là Dương Thị Bí bị truất ngôi hoàng hậu. Mặc dù lên nối ngôi vào tuổi ấu thơ nhưng bên trong có mẫu hậu buông rèm trông coi chính sự, bên ngoài có các đại thần đồng lòng phò tá trị nước, cho nên trong khoảng 17 năm Lê Nhân Tông trị vì, thiên hạ thái bình, an cư lạc nghiệp, xứng đáng là vua nhân từ. Song cũng chính vì tấm lòng nhân từ ấy mà Lê Nhân Tông đã không chút đề phòng người anh cả là Lê Nghi Dân đang đêm cùng các thủ hạ bắc thang vào tận trong cung cấm giết mình. Hoàng thái hậu Nguyễn Thị Anh cũng bị hại sau đó một ngày.

Giữa lúc triều đình nhà Lê xảy ra việc tranh giành ngôi báu và dẫn đến cảnh “nồi da nấu thịt”, công thần khai quốc Nguyễn Xí cùng với danh tướng Lê Lăng đã sáng suốt đưa Lê Tư Thành, tức vua Lê Thánh Tông lên ngôi, mở ra một thời kỳ thái bình thịnh trị vào bậc nhất của nước Đại Việt thời phong kiến. Tiếc rằng “Làm bạn với vua chẳng khác nào làm bạn với hổ” và với danh tướng Lê Lăng trong giai thoại trên thì điều này quả là không sai. Mặc dù có công lao to lớn với triều đình nhưng chỉ vì tính tình cương trực làm cho vua trẻ e ngại và sinh ra nghi kỵ rồi bị khép vào tội mưu phản. Mặc trong triều đều cho là ông bị oan nhưng không ai dám nói ra. Song, đã là sự thật thì không ai có thể phủ nhận dù hàng trăm năm đã trôi qua, việc hậu thế tôn vinh ông là một danh tướng, là bậc khai quốc công thần của triều Lê sơ là cách trả lại những gì vốn thuộc về ông.

N.D