ÔN CỐ TRI TÂN 15:15, 25/02/2016 GMT+7

Khi ấy, đại thần Ngô Từ có hiệu là Duyên Ý Dụ Vương và là con nuôi của cha Lê Lợi, là bậc Huân thần được trọng vọng nhưng tuổi cao, không còn tham dự triều chính nên rất lo lắng cho vận mệnh nhà Lê. Biết nhà vua trẻ mến Thị Lộ, ông bèn khuyên Nguyễn Trãi cho Nguyễn Thị Lộ - người con gái có đức, có tài sắc vào cung dạy cung nữ, để từ đó thông qua Thị Lộ mà tìm cách khuyên răn nhà vua, ngăn chặn những việc làm sai trái. Vì thế, hoàng hậu Nguyễn Thị Anh cấu kết với bọn gian thần tìm mọi cách hãm hại Nguyễn Trãi và đã sai nội giám Tạ Thanh tung tin nhà vua có tình ý với Nguyễn Thị Lộ để ly gián Nguyễn Trãi và nhà vua. Ngày 30-7 năm Nhâm Tuất (3-9-1442), vua Lê Nguyên Long đi duyệt võ ở núi Chí Linh, khi về ghé Côn Sơn thăm Nguyễn Trãi, lúc đó Nguyễn Thị Lộ cũng đang ở Côn Sơn. Thị Lộ được lệnh theo nhà vua về Thăng Long.

Ngày 7-9 trên đường về kinh, xa giá nhà vua dừng nghỉ ở Lệ Chi Viên  (Trại Vải) ở xã Đại Lại, huyện Gia Bình. Nguyễn Thị Anh vốn sẵn có âm mưu giết chồng là vua Nguyên Long để con mình sớm lên ngôi và khỏi bị rơi vào tay người con nào khác. Nguyễn Thị Anh lại là người vốn có mối thâm thù với Nguyễn Trãi và Nguyễn Thị Lộ nên đã chớp thời cơ bắn một mũi tên diệt cả hai mục tiêu.

Ngoài nguyên nhân nói trên, đương thời còn có dư luận là trước khi vào cung làm phi, Nguyễn Thị Anh đã dan díu với Lê Nguyên Sơn, một tôn thất nhà Lê và đã có thai được vài tháng nên sau khi vào cung mới được 6 tháng đã sinh Bang Cơ. Khi đã nắm được quyền hành, Nguyễn Thị Anh đưa Lê Nguyên Sơn lên chức Hình bộ Thượng thư rồi  cùng nhau cấu kết với gian thần, hãm hại trung lương, đã giết hại hai thái giám Đinh Thắng và Đinh Phúc là hai người ở trong cung hầu hạ vua biết rõ câu chuyện này để diệt khẩu.

Nghỉ lại tại Trại Vải, khi đêm đến vua Nguyên Long bị cảm bệnh chuyển sang trầm trọng, giờ Dần thì mất. Các quan hộ giá giấu kín việc này, sau đó đưa thi hài vua về Thăng Long, hai ngày sau mới công bố. Bang Cơ lên ngôi vua, thái hậu Nguyễn Thị Anh nhiếp chính. Sẵn có quyền lực trong tay, Nguyễn Thị Anh nắm lấy việc đó, bày kế trả thù. Nguyễn Thị Lộ bị bắt tống giam vào ngục. Nguyễn Trãi đang đi kinh lý Đông Bắc nghe tin vua băng hà vội về Thăng Long cũng bị bắt.

Bọn gian thần vốn ghét Nguyễn Trãi hùa vào thêu dệt thành vụ án thí nghịch. Nguyễn Thị Lộ bị tra tấn hết sức dã man, quan chấp pháp chỉ đặt một câu hỏi: Có phải mày đã đầu độc Đại Hành Hoàng đế, mà chủ mưu là Nguyễn Trãi không? Không chịu nổi đòn tra tấn quá dã man, Nguyễn Thị Lộ đành nhận tất cả những gì mà hình quan đặt ra theo một lệnh trên nào đó. Nguyễn Trãi bị kết án tru di tam tộc, toàn gia quyến bị bắt, gái thì sung làm nô tì nhà quan hoặc trong cung, trai thì chờ ngày ra pháp trường.

Một người vợ lẽ của Nguyễn Trãi đang mang thai, khi đó đang đi chợ vắng nên trốn được. Bà tên là Phạm Thị Hảo, được người học trò của Nguyễn Trãi tên Lê Đàm đưa trốn lên Ai Lao, rồi sinh con trai đặt tên Phạm Anh Vũ.

Lời bàn:

Nguyễn Trãi là bậc đại anh hùng dân tộc và là một nhân vật toàn tài hiếm có của lịch sử Việt Nam trong thời đại phong kiến. Một sử gia phương Tây đã viết: Nguyễn Trãi vừa là một thi hào, một nhà viết văn cừ khôi, vừa là một chiến lược gia có tầm mắt nhìn thấu suốt, một nhà ngoại giao tài tình, một nhạc sĩ lịch lãm, một nhà địa lý thông thái, một nhà sư phạm tuyệt vời... Vì vậy vào năm 1980, Unesco - tổ chức văn hóa, khoa học và giáo dục Liên hiệp quốc đã công nhận ông là danh nhân văn hóa thế giới. Mặc dù vậy, Nguyễn Trãi cũng là người đã phải chịu những oan khiên thảm khốc do xã hội cũ gây nên cũng tới mức hiếm có trong lịch sử. Các sử gia thời này gọi đó là bi kịch của một vĩ nhân sống trong một xã hội quá ư bé nhỏ và chật hẹp.

Người xưa gọi những người đàn bà hiểm độc là “độc phụ”. Ở Việt Nam thời phong kiến, hoàng hậu Nguyễn Thị Anh là người như thế. Bởi tuy là người đàn bà xinh đẹp nhưng lại đầy mưu mô xảo trá và vì quyền lực, bà ta đã không từ bất kỳ thủ đoạn nào... Chính Nguyễn Thị Anh đã ra tay sát hại chồng là vua Lê Thái Tông để con bà được làm vua và bà được quyền nhiếp chính, đồng thời mượn cớ đó để tru di ba họ của Nguyễn Trãi. Đây quả là mưu kế thâm độc vì một mũi tên trúng cả hai đích. Nhưng triều đình thời đó lại cho rằng Nguyễn Trãi và Nguyễn Thị Lộ vừa là thủ phạm vừa là chủ mưu. Và các nhà khoa học đã khẳng định rõ, chủ mưu của vụ thảm án Lệ Chi Viên là Tuyên từ hoàng thái hậu Nguyễn Thị Anh. Sự thật được trả lại đúng nguyên bản của sự thật. Thế mới hay rằng, trên đời này không có gì giấu mãi được với thời gian và cũng không gì đánh lừa được lịch sử.

N.D