ÔN CỐ TRI TÂN 15:47, 18/12/2015 GMT+7

BP - Theo sách “Đại Việt sử ký toàn thư”, vua Lý Cao Tông tên thật là Lý Long Trát hay còn gọi là Lý Long Cán, là con trai thứ sáu của vua Lý Anh Tông và mẹ là Thục phi Đỗ Thụy Châu. Theo sử cũ, vào năm 1174, Lý Anh Tông truất ngôi con cả là Lý Long Xưởng và phong Lý Long Trát làm Hoàng thái tử, rồi ủy thác cho Tô Hiến Thành giúp đỡ. Năm 1175, Lý Anh Tông băng hà, Chiêu Linh thái hậu muốn lập con mình là Lý Long Xưởng lên ngôi, nên đã bàn tính âm mưu phế truất. Nhưng nhờ Thái úy Tô Hiến Thành kiên quyết ngăn cản, ra tay trước nên kế hoạch của thái hậu bị phát giác, Lý Long Xưởng bị đuổi ra khỏi cung, Chiêu Linh thái hậu bị giam lỏng. Lý Cao Tông vẫn được tôn phò ở ngôi báu.

Khi Tô Hiến Thành tuổi già sức yếu, vì vua mới lên chỉ có 7 tuổi nên trước lúc qua đời ông đã tiến cử Trần Trung Tá với Đỗ Thái hậu để giúp vua. Thái hậu dù khen hay nhưng cuối cùng không theo lời, lấy Đỗ An Di là em trai của bà làm phụ chính. Năm 1208, nạn đói kém xảy ra ở khắp nơi, người chết đói hàng loạt. Trong lúc ấy thì vua vẫn rong chơi vô độ, xây đền đài không ngớt, nghe ngoài thành có trộm cướp thì lại lờ đi như không biết.

Và đây cũng chính là mầm mống khiến suốt 35 năm (1175-1210) trị vì đất nước nhưng sự nghiệp và công trạng của Lý Cao Tông để lại cho hậu thế gần như chẳng có gì. Có chăng là tiếng xấu về sự ham chơi bời, tiêu phí sản nghiệp quốc gia cho những thú vui chơi vô bổ của vua. Nào là ưa phương thuật, sự lạ, tin tài sai bảo hổ của sư Tây Vực vào năm Đinh Mùi -1187. Lại chăm việc thổ mộc, xây dựng cung Nghiêm Thiềm vào năm Đinh Tỵ -1197, dựng gác Kính Thiên vào năm Quý Hợi -1203... Đặc biệt, vua rất ưa vi hành nhưng không phải là quan tâm muôn dân trăm họ, mà để thỏa chí tò mò, sự ham vui chơi của bản thân. Nói về việc này, trong sách “Đại Việt sử ký toàn thư” có đoạn chép rằng: 

Vua ngự đi khắp núi sông, phàm ngự đến đâu mà có thần linh đều cho phong hiệu và lập miếu để thờ (...) vua xây dựng không ngớt, ngao du không chừng mực. Cũng vì cái sự ngao du ấy, có lần vua gặp cảnh bất bình nhưng người tự coi mình là con trời ấy lại nhắm mắt làm ngơ. Vào năm Bính Dần -1206, niên hiệu Trị Bình Long Ứng năm thứ hai, việc ấy xảy ra ngay tại kinh thành, khi vua 37 tuổi. Năm đó, trong nước loạn lạc đã nổi lên như trấu, mà vua thích đi chơi, nhưng đường sá không thông được, vua bèn sai làm hành cung Ứng Phong, Hải Thanh ở đầm Ứng Minh, hằng ngày cùng bọn cung nữ đùa vui. Lại lấy thuyền to làm thuyền ngự, lấy các thuyền bé chia làm hai đội, sai bọn cung nữ, phường tuồng chèo thuyền, vua dẫn bọn tả hữu bắt chước nghi vệ thiên tử như khi vua ngự. Bá quan văn võ thấy vua rong chơi vô độ đều sợ hãi không dám nói.

Một hôm, vua ngự giá đi chơi ở đầm Ứng Minh như mọi khi. Đang lúc cùng bọn hầu cận vui đùa thì có tiếng kêu cứu từ ngoài thành vọng lại. Để ý, cả đoàn mới biết là tiếng người bị ăn cướp đang hô hoán. Mặc dù đủ cả cấm binh vây quanh đến vài lớp, tiếng kêu cứu rõ mồn một, nhưng Lý Cao Tông chỉ ngỡ ngàng một chút, rồi lại cười nói, đùa vui như trước, giả vờ không nghe thấy gì, bỏ mặc cho dân đen sức yếu thế cô chẳng có ai giúp đỡ. Thật là: Vui chơi nào có biết gì; Thờ ơ phó chuyện an nguy mặc trời.

Lời bàn:

Trong sách “Đại Việt sử ký toàn thư” có đoạn nhận định về vua Lý Cao Tông như sau: Vua chơi bời vô độ, chính sự hình pháp không rõ ràng, giặc cướp nổi như ong, đói kém liền năm... thế mà vua mê mải rong chơi, say đắm thanh sắc, ham tiền của, thích xây dựng, dạy tính lười tham cho các quan, gây lòng oán giận ở trăm họ, làm cho cơ đồ nhà Lý phải hao mòn, đến nỗi mất nước. Kinh thư có câu: “Ở trong mê sắc đẹp, ra ngoài mê săn bắn, ham rượu, thích nhạc, xây nhà cao, trổ tường đẹp, phạm một trong các điều ấy tất phải bại vong”. Vua phạm đủ các điều ấy, còn nói gì được nữa? Và trong sách “Việt sử tổng vịnh”, phần Đế vương, khi viết về vua Lý Cao Tông nhà Lý, vua Tự Đức thời Nguyễn đã phê như sau: Trong thời gian tại vị, Lý Cao Tông xây dựng dinh thự không ngớt và đế vui chơi không có chừng mực; giặc giã và trộm cướp trong nước nổi lên như ong, nhân dân đói khổ gấp bội. Cơ nghiệp nhà Lý bắt đầu suy đốn từ đấy.

Cứ theo sử cũ thì vua Lý Cao Tông quả là quá ham chơi bời, lại thiếu sáng suốt. Cụ thể là trước thì nghe theo Phạm Bỉnh Di rồi bắt dân phu hoàn thành nhanh cung thất, sau lại nghe Phạm Du sàm tấu mà giết Bỉnh Di. Thực ra không phải vì trước đây Bỉnh Di là sủng thần mà sau đó bị thất sủng, mà vì vua Cao Tông chỉ thích hưởng lạc nên điều Bỉnh Di tâu việc đốc công là hợp ý vua mà thôi. Chính vì lối sống ấy của Lý Cao Tông đã tạo cho bách quan bên dưới khinh nhờn luật nước, từ đó dẫn đến việc quần hùng nổi dậy khắp nơi và loạn mãi không chấm dứt. Còn người dân bị bóc lột đến tận cùng xương tủy, công thần bị giết oan. Bởi vậy các sử gia đương thời nhận định rằng, lỗi làm mất nhà Lý bắt đầu từ Cao Tông quả là không hề sai. Hơn thế nữa, lời nhận xét nghiêm khắc của một đấng quân vương dành cho đấng quân vương ở cùng địa vị “thiên tử” là tấm gương soi chính xác đối với vị vua thứ bảy của nhà Lý. Thế mới hay rằng, ở đâu và thời nào cũng vậy, nếu không giữ được lòng dân thì sẽ chẳng còn gì để giữ.  

 ND