ÔN CỐ TRI TÂN 14:28, 28/01/2014 GMT+7

Vào thời Bắc Ngụy ở Trung Quốc ngày xưa có người tên là Thôi Khiết. Vì có công lớn với triều đình nên Thôi Khiết được vua Ngụy là Thái Vũ Đế phong cho làm quan Tư đồ, đồng thời còn giao cho việc cùng với các văn nhân trong triều biên soạn lại bộ sách lịch sử của nước Ngụy.

Từ trước đó, việc viết quốc sử đã có thông lệ là chỉ ghi chép lại những việc lớn trong thời gian trị vì của mỗi hoàng đế. Và vào thời đó, các vị vua sai người viết sử cốt là chỉ để lưu lại cho con cháu trong hoàng thất xem. Mặc dù vậy, Thôi Khiết và Cao Doãn cùng với một số văn nhân khác đã nảy ra ý định sau khi viết xong quốc sử thì khắc vào bia đá để các quan trong triều, cùng với dân chúng trong nước đều được xem. Không những thế, Thôi Khiết và Cao Doãn còn chủ trương viết tất cả những gì đã xảy ra trong triều, dù việc đó là tốt hay xấu.

Chính vì vậy mà nhiều chuyện thâm cung bí sử trong triều dân chúng đều biết cả, thậm chí là ngay cả những sai lầm, những tật xấu của các quan, những người trong hoàng thất và cả của nhà vua. Điều này đã làm cho các quan trong triều, rồi những người là hoàng thân quốc thích và ngay cả nhà vua cũng cảm thấy bực bội và cho rằng Thôi Khiết đã bôi xấu họ trước bàn dân thiên hạ. Vì vậy, vua Ngụy là Thái Vũ Đế đã cho gọi Thôi Khiết và Cao Doãn cùng với những người viết sử vào cung để xử tội chết. Song vì Cao Doãn là thầy dạy học của thái tử, nên thái tử đã nghĩ tình thầy trò mà gỡ tội cho ông. Thái tử đã nói với vua Ngụy rằng:

- Cao Doãn xưa nay là người nghiêm túc, thận trọng, lại giữ chức quan thấp nên không phải là người góp nhiều công sức vào việc viết quốc sử. Mà việc viết quốc sử để làm xấu vua và các quan đều là ý đồ của Thôi Khiết. Vậy nên Thôi Khiết phải hoàn toàn chịu trách nhiệm về việc này và cúi xin bệ hạ tha cho Cao Doãn.

Nghe thái tử tâu vậy, vua Ngụy liền cho gọi Cao Doãn vào cung để hỏi xem lời tâu của thái tử có đúng không? Nhưng khi nghe nhà vua hỏi, vốn là người khẳng khái, trung thực lại nhất mực tôn trọng sự thật và lịch sử nên Cao Doãn đã trả lời rằng:

- Muôn tâu, thái tử nói như vậy là muốn cứu tính mạng của hạ thần, chứ sự thực là Thôi Khiết bận rất nhiều việc của triều chính, nên chỉ trông xem về bố cục, còn nội dung đều do hạ thần viết.

Nghe vậy, thái tử đã trách Cao Doãn không nói theo ý của mình, nhưng Cao Doãn đã trả lời:

- Trong việc viết sử, Thôi Khiết đã ghi chép đúng mọi hoạt động của nhà vua cũng như những cái đúng, cái sai của triều đình, nghĩa là Thôi Khiết đã biết tôn trọng sự thật. Thần và những người khác cũng cùng quan điểm với ông ấy, thì làm sao có thể mang tính mạng của mình mà nói sai những lời trái với sự thật, trái với lương tâm được? Còn như việc viết sử mà chỉ vì sợ vua, nịnh quan để viết sai sự thật và qua đó mà mưu lợi cho bản thân, mong được thăng quan, tiến chức thì những người viết sử có tư cách như Thôi Khiết và chúng thần sẽ không bao giờ làm được.

Lời bàn:

Theo như sử cũ cho biết thì mặc dù vào thời Bắc Ngụy ở Trung Quốc ngày xưa có nhiều điều khác với những triều đại trước đó, song với trình độ phát triển của xã hội thời đó còn thấp, nhiều tập tục lạc hậu vẫn còn tồn tại. Thậm chí ngay cả bản thân nhà vua và các quan lại trong triều cũng còn nhiều sai lầm trong chính sự, sa đọa trong lối sống. Và tất cả những điều ấy mà được phơi bày ra trước thiên hạ thì quả là khó có ông vua, ông quan nào chấp nhận.

Bởi vậy, nếu Cao Doãn sợ hãi và mưu cầu sự sống cho mình thì sẽ cứ nhận bừa trước nhà vua là thái tử nói đúng và chối rằng bản thân mình không dính gì đến việc viết quốc sử, thì chắc chắn Cao Doãn đã được nhà vua tha cho tội chết. Nhưng ông chẳng những đã không làm điều ấy, mà còn công khai nói thẳng với nhà vua về những điều mình suy nghĩ và những gì mình đã làm. Đáng khen thay cho Cao Doãn, vì ông đã không vì nể sợ quyền uy hay cái chết cho mình mà nói sai sự thật. Vâng, điều ấy đáng để những người cầm bút thời nay phải học tập và noi theo.     

  Đ.T