ÔN CỐ TRI TÂN 08:33, 04/10/2013 GMT+7

Chuyện xưa kể lại rằng ở làng Đốc Kính, huyện Bình Hà, phủ Nam Sách, lộ Hải Dương có một gia đình nổi tiếng là người ăn ở hiền lành, phúc hậu, biết điều nhân nghĩa. Đó là gia đình Đặng Công Thành và Lý Thị Ngọc. Vì vợ chồng hiếm muộn đường con cái nên thường lui tới cửa Phật cầu nguyện. Một hôm, giữa ban ngày mà người vợ thấy như trời đêm tối, ngồi trước hương án mà mơ màng rồi thấy cả ngôi chùa sáng rực bởi ánh hào quang rọi vào. Tối hôm ấy, người vợ về nhà ngủ mơ thấy 5 con rồng từ trên cao bay xuống rồi quấn quanh người.

Từ đó, người vợ mang thai. Giữa năm sau, đến giờ Mão, ngày 20 tháng 6 năm Kỷ Mùi (959), bà sinh được 5 người con trai, tướng mạo khôi ngô, tuấn tú, đều là những người xuất thế, khác hẳn người thường. Sau đó, hai vợ chồng đã đặt tên cho 5 người con trai theo thứ tự: Đặng Công Xuân, Đặng Công Trung, Đặng Công Thọ, Đặng Công Tuấn và Đặng Công Nghiêm.

Dưới sự chăm sóc nuôi dạy của hai vợ chồng, 5 người con học giỏi cả văn lẫn võ, có tư chất hơn người. Giữa lúc đó, Đinh Bộ Lĩnh cùng con trai là Đinh Liễn chiêu mộ quân sĩ đi dẹp loạn, ông đánh trận nào thắng trận ấy. Chỉ trong một năm, quân của Đinh Bộ Lĩnh đã dẹp xong loạn 12 sứ quân, quy giang sơn về một mối, người đời tôn ông là: Vạn thắng vương, mở ra triều đại nhà Đinh 968-980.

Đinh Tiên Hoàng làm vua được 12 năm, khi chết lập con trai là Đinh Toàn mới 6 tuổi lên ngôi vua. Khi đó, Lê Hoàn được thái hậu Dương Vân Nga sủng ái nên tự xưng là Phó vương, lập tức bị các đại thần là Nguyễn Bậc, Phạm Hạp, Đinh Điền dấy binh đánh lại Lê Hoàn nhưng đều bị giết cả.

Năm Canh Thìn - 980, nhà Tống biết tin Đinh Tiên Hoàng chết, Đinh Toàn được phong vua còn ít tuổi, nội bộ triều đình bị chia rẽ nên vua Tống sai tướng Hầu Nhân Bảo đưa quân đến sát biên giới chuẩn bị xâm lược nước ta. Thái hậu Dương Vân Nga nhân đó trưng cầu ý kiến các quan đại thần, tất cả đều đồng nhất phong vương cho Lê Hoàn.

Năm 981, nhà Tống đưa quân sang xâm lược nước ta. Vua Lê Đại Hành (Lê Hoàn) bèn truyền hịch khắp mọi nơi chọn người tài ra giúp nước. Tin về đến làng Đốc Kính, 5 anh em nhà họ Đặng vô cùng mừng rỡ cùng xin với cha mẹ đi đánh giặc cứu nước. Đến kinh thành Hoa Lư, nhà vua mừng rỡ cho lập đàn tràng cầu khấn trời đất rồi phong chức Đại tướng quân cho cả 5 anh em tuyên thệ ra xung trận, kéo quân theo hướng Bạch Đằng Giang để thủy chiến với tướng quân nhà Tống là Lưu Trừng, Giả Thực và một số tướng khác đang rầm rộ kéo quân vào cửa sông Bạch Đằng.

Theo chỉ dẫn của Lê Hoàn, một đạo quân nhỏ ra khiêu chiến và vờ thua để nhử giặc tiến sâu vào sông sâu. Lúc thủy triều rút đã tạo lợi thế cho quân ta và cả 5 cánh quân của 5 anh em nhà họ Đặng xông ra bao vây đánh tan đội quân thủy chiến của giặc Tống, tướng giặc Lưu Trừng, Giả Thực chạy thoát về nước.

Cánh quân đánh bộ nhà Tống do tướng Hầu Nhân Bảo, Tôn Toàn Hưng, Trần Khâm Tộ bị chặn đánh tan tác ở Chi Lăng. Hầu Nhân Bảo, Tôn Toàn Hưng bị giết. Quách Xuân Biện, Phụng Triệu Hưng bị bắt đưa về Hoa Lư. Còn lại một số tướng Tống khác cùng tàn quân chạy về nước. Cuộc chống quân xâm lược nhà Tống của quân dân Đại Cồ Việt do Lê Hoàn lãnh đạo đã giành thắng lợi vẻ vang.

Dẹp xong giặc, nhà vua định công ban thưởng chức tước và bổng lộc cho cả 5 anh em. Sau đó, 5 anh em họ Đặng xin về quê cũ đem bổng lộc vua ban để giúp đỡ những người nghèo khó, rồi lo việc đắp đê, khẩn hoang mở mang đồng ruộng và làm lễ tế tạ ơn gia tiên, mời bà con đến thụ lộc.

Đặng Công Xuân mất ngày 24 tháng 9 năm Nhâm Ngọ - 982, để lại công danh ghi mãi ngàn năm. Tháng 8 năm 1992, Nhà nước ta xếp hạng di tích lịch sử đình làng Đốc Hậu, nơi thờ 5 anh em họ Đặng.

Lời bàn:

Theo nhiều tài liệu lịch sử, dòng họ Đặng đã có ở Việt Nam từ rất lâu đời. Còn có ý kiến cho rằng họ Đặng ở Việt Nam có từ thời các vua Hùng. Nhưng ý kiến này cho đến nay vẫn chưa thuyết phục được các nhà khoa học, nhất là các nhà sử học và khảo cổ học. Nhưng nếu nói rằng, họ Đặng ở Việt Nam xuất hiện từ thời Hai Bà Trưng thì sức thuyết phục cao hơn. Vì chồng Bà Trưng là người họ Đặng, tức Đặng Thi Sách.

Tuy nhiên, điều muốn nói ở đây là họ Đặng ở khắp mọi miền đất nước đã có nhiều công lao đóng góp vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thời nào họ Đặng cũng có nhân tài xuất chúng, con cháu dòng họ Đặng thời phong kiến nối nhau đỗ đại khoa và có nhiều người giữ những chức vụ quan trọng trong triều đình. Tiếng thơm của dòng họ lưu truyền muôn đời và 5 anh em họ Đặng trong giai thoại trên là một minh chứng. Thế mới hay rằng, tiền nhân không biết tích đức và hậu thế không biết tu thân thì làm sao có được “phúc tổ lộc nhà”.                            

K.N