ÔN CỐ TRI TÂN 09:29, 12/07/2013 GMT+7

Mùa đông năm ấy, cả châu Âu chìm trong mưa tuyết và giá rét. Vậy mà một đoàn người tị nạn từ phương xa kéo đến một thị trấn nhỏ bên bờ sông Sen ở nước Pháp. Cuộc hành trình gian nan và dài ngày đã khiến cả đoàn người tản cư lâm vào tình trạng khốn khó, ai cũng hốc hác, bơ phờ vì mệt mỏi. Dân trong thị trấn đó phần lớn cũng là người Do Thái và là những người có tấm lòng nhân hậu. Họ đã bàn tính với nhau tổ chức nấu cháo cung cấp thức ăn, áo và chăn cho những người đi di tản vượt qua cơn đói rét.

Ông Jackson là thị trưởng của thị trấn đã tham gia phát cháo cho từng người trong đoàn di tản. Do bị đói nhiều ngày nên khi được ăn, cả đoàn người vội vàng húp cháo soàn soạt, quên cả những lời cảm ơn. Khi ấy có một thanh niên trong đám dân người Do Thái tản cư bước tới hỏi ông thị trưởng:

- Thưa ông, ông cho ăn nhiều rất tốt nhưng ăn như thế thì chúng tôi có thể làm được việc gì giúp ông không?

Bị hỏi bất ngờ, Jackson chưa biết trả lời như thế nào. Suy nghĩ một lát, ông ta nói với người thanh niên kia rằng:

- Không! Tôi không đòi hỏi anh phải làm bất cứ điều gì cả. Giúp dân tị nạn có một bữa ăn thì có đáng kể gì mà bắt họ phải lao động đền đáp.

Nghe ông thị trưởng trả lời như vậy, anh thanh niên người Do Thái tỏ rõ thái độ buồn chán và u uất, yết hầu của anh ta cứ phập phồng. Một lúc sau, anh thanh niên kia cũng mạnh dạn bước tới và thành thực trình bày với ông thị trưởng rằng:

- Thưa ông, tôi không muốn ăn không của ai đó bất cứ một thứ gì, dù là nhỏ và không đáng giá là bao. Người ta phải có lao động thì mới có ăn.

Nghe anh thanh niên nói vậy, ông thị trưởng cảm thấy khó xử quá. Ông suy nghĩ để cố tìm ra một công việc gì đó cho anh thanh niên có lòng tự trọng rất cao này. Rồi một lát sau ông thị trưởng nói:

- Thôi được, anh đấm lưng giúp tôi nhé, tôi bị đau lưng.

Anh thanh niên vui vẻ làm theo yêu cầu của ông thị trưởng. Xong việc, anh mới nhận khẩu phần ăn của mình. Đợi anh ta ăn xong, Jackson mới thăm dò:

- Trang trại của tôi đang cần một lao động có sức khỏe như anh. Nếu không có gì trở ngại, anh có thể đến chỗ tôi làm không?

Không cần suy nghĩ, anh thanh niên kia đồng ý nhận lời và không lâu sau đã trở thành trợ thủ đắc lực của ông thị trưởng.

Hai năm sau, cảm mến đức tính trung thực, thẳng thắn của anh thanh niên kia, ông thị trưởng đã gả con gái là Majenny cho anh ta. Trong ngày tổ chức đám cưới, ông thị trưởng đã khuyên bảo con gái rằng:

- Chớ có coi thường anh ta, rồi anh ta sẽ trở thành triệu phú cho mà xem, vì anh ta có lòng tự trọng cao mà.

Chỉ mấy năm sau thực tế chứng minh và lời dự đoán của ông thị trưởng hoàn toàn đúng. Anh thanh niên trong đoàn người di tản kia sau này chính là nhà đại doanh nghiệp Hamo danh tiếng lừng lẫy. Thế mới biết lòng tự trọng đáng quý biết bao.

Lời bàn:

Quan hệ giữa người và người về cơ bản là quan hệ lợi ích về vật chất. Vì vậy, khi làm ăn với người khác hoặc khi điều cấp dưới của mình làm một việc gì đó khó khăn, phương pháp mà người Do Thái hay dùng là quan tâm tới lợi ích của người khác. Và trên thế giới này có nhiều người Do Thái phải chịu khổ nhục vì cuộc sống lưu vong, nhưng cũng nhờ đó mà có không ít người đã rèn dũa được một thứ trí tuệ trong đối nhân xử thế hiếm thấy ở những dân tộc khác trên hành tinh này. Đó là họ biết nhìn thẳng vào mặt trái của cuộc đời để nhận rõ mối quan hệ giữa phúc và họa, giữa thiện và ác. Bởi thế, người Do Thái ở đâu và lúc nào cũng luôn sẵn lòng khoan thứ cho kẻ thù và đối xử chân thành với bạn bè. Vâng, “gieo nhân nào ắt sẽ gặt quả nấy”, đó là đạo lý của cuộc đời. Vì từ thượng cổ cho tới nay, chưa một ai “gieo nhân ác mà lại gặt được quả thiện” bao giờ. 

Tuy nhiên, đã là xã hội, là cuộc đời thì khi nào và ở đâu cũng có sự lẫn lộn giữa thiện và ác, tốt và xấu. Điều quan trọng mà hậu thế cần phải biết là mọi sai lầm, mọi cái chưa tốt của hôm qua cũng là cái để hôm nay và ngày mai chúng ta nhìn rõ trắng đen rồi rút ra bài học mà làm tốt hơn. Nói cách khác là sở dĩ có được cái tốt của ngày hôm nay cũng là do chính chúng ta biết đúc kết lại rồi sửa chữa, khắc phục từ cái xấu của ngày hôm qua. Cuộc đời luôn vươn tới, hướng đến cái đẹp; còn cái xấu, cái ác sẽ bị loại bỏ. Nếu ai chưa tin xin cứ suy ngẫm...

N.V