2012 GMT+7

Thuyền và nước

Thứ 5, 23/02/2012 | 11:08:00

Khi nhà Minh mới thành lập, do hậu quả từ chính sách cai trị của triều Nguyên và gần 20 năm chiến tranh, nền kinh tế của Trung Hoa khi đó bị phá hoại nghiêm trọng, đời sống nhân dân khốn khổ trăm bề. Trước tình hình ấy, mặc dầu từ lâu không còn là đại biểu của giai cấp nông dân nữa, nhưng Thái tổ Chu Nguyên Chương vẫn thông cảm được những nỗi khổ của nhân dân, nhất là những tá điền ở các vùng xa hẻo lánh, đồng thời ông cũng hiểu rõ sức mạnh của quần chúng. Vì vậy, đã không ít lần ông nói với các triều thần rằng:

- Thiên hạ mới định, tài lực trăm họ còn khó khăn, giống như con chim mới tập bay, không thể nhổ lông nó; như cây mới trồng, không thể lay gốc nó mà phải nâng niu nuôi dưỡng.

Quán triệt tư tưởng đó, Thái tổ đã cho thi hành những chính sách mang lại lợi ích thiết thực cho nông dân, như:

- Trả tự do cho những người bị biến thành nô tì trong thời gian loạn lạc, đồng thời cấm cưỡng bức hoặc mua bán dân tự do làm nô tì.

- Tạo mọi điều kiện thuận lợi cho việc khôi phục và phát triển sản xuất nông nghiệp như kêu gọi nhân dân khai khẩn đất hoang, cho họ có quyền sở hữu vĩnh viễn và không đánh thuế; kêu gọi dân lưu tán trở về quê quán, cấp cho họ ruộng hoang đồng thời cấp bò cày, nông cụ, thóc giống, lương thực để giúp họ vượt qua những khó khăn ban đầu. Triều đình còn chú ý đến vấn đề thủy lợi, giảm nhẹ thuế khóa, cứu tế cho dân những nơi bị mất mùa.

- Bỏ những hình phạt tàn khốc thời Nguyên như thích chữ vào mặt, cắt mũi, chặt chân, thiến... đồng thời dùng nguyên tắc khoan hồng trong xét xử. Nghiêm trị những quan lại tham nhũng bằng các cực hình như chém bêu đầu, tùng xẻo, giết cả họ...

Nhờ những chính sách nói trên, trong vòng 30 năm đầu đời Minh, kinh tế được khôi phục nhanh chóng và bước đầu phát triển, tình hình chính trị được ổn định, đời sống nhân dân bước đầu được cải thiện.

Cùng với việc thực thi các chính sách trên và với mục đích xây dựng vương triều Minh của họ Chu kế tục lâu dài, Hồng Vũ Đế trước mắt tăng cường chế độ trung ương tập quyền. Từ tư tưởng ấy, vào năm Hồng Vũ thứ 9 (1376), Chu Nguyên Chương đã bãi bỏ cấp quản lý Hành trung thư tỉnh ở các địa phương, thiết lập Bố chính sứ ty, Đề hình Án át sứ ty, Đô chỉ huy sứ ty... để phân cấp rõ ràng trong quản lý về hành chính, tư pháp, quân sự.

Năm Hồng Vũ thứ 13 (1380), ông lại cho bãi bỏ chức Trung thư tỉnh ở trung ương, đồng thời cho bãi bỏ cả chế độ Tể tướng và tiến hành phân quyền cho sáu bộ, gồm: Lại, Hộ, Lễ, Binh, Hình, Công. Lý do để Chu Nguyên Chương kiên quyết thực hiện việc bãi bỏ chức tể tướng trong triều là do tể tướng Hồ Duy Dung làm phản. Về việc này, ông ban lệnh hành quyết Hồ Duy Dung không một chút đắn đo. Vì ông cho rằng, chức tể tướng có quyền lực gần bằng hoàng đế, nên có thể tạo phản bất cứ lúc nào. Tiếp đó, ông cho thành lập Đô sát viện để giám sát các cấp quan lại từ trung ương đến địa phương và cho thành lập cơ quan Cẩm y vệ là một tổ chức đặc vụ có nhiệm vụ khống chế mọi thần dân phải tuân thủ theo pháp luật.

Lời bàn:

Minh Thái Tổ - Chu Nguyên Chương là người tay không dựng nghiệp lớn, đánh đuổi được người Mông Cổ, giành lại quyền tự chủ của người Hán. Bản thân không có một tấc đất nương thân, nhưng qua tự lực phấn đấu mà khai sáng được giang sơn Đại Minh gần 300 năm. Vì vậy, trong dân gian không chỉ ở Trung Hoa lúc đương thời, mà ở nhiều nước trong khu vực châu Á xưa cũng như nay vẫn còn lưu truyền nhiều giai thoại lạ lùng về ông. Đó là việc làm, là cách mà người đời tỏ rõ thái độ tôn kính về sự nghiệp cũng như mức độ thông minh và tài trí của ông.

Vẫn biết rằng ở đâu và thời nào thì cũng “thời thế tạo anh hùng”. Tuy nhiên, trong thiên hạ không bao giờ thiếu anh hùng, song chỉ có những người biết nắm đúng thời cơ, biết sống vì cộng đồng, vì quyền lợi của số đông dân chúng và được dân chúng ủng hộ thì mới thành nghiệp lớn. Và Chu Nguyên Chương là người như vậy. Mong rằng hậu thế đừng ai quên “đẩy thuyền đi là nước và làm lật thuyền cũng là nước”.

N.V