ÔN CỐ TRI TÂN 00:00, 17/10/2011 GMT+7

Theo lịch sử Trung Quốc thời nhà Đường thì Bàng An Thời có tự là An Thường, người vùng Kỳ Thủy, huyện Kỳ Châu (nay là Hy Thủy, tỉnh Hồ Bắc) và hiệu là Kỳ Thủy đạo nhân. Ông là một y học gia trứ danh đời Bắc Tống. Ông là con của một thầy thuốc và từ nhỏ ông đã ham thích nghề y. Từ nhỏ ông đã nổi tiếng là người thông minh và sau mỗi lần đọc sách, chỉ cần xem qua là ông nhớ hết. Năm 19 tuổi, ông được người cha truyền nghề bốc thuốc chữa bệnh.

Trong quá trình chữa bệnh, ông nhận thấy sách của các bậc tiền bối viết sơ lược nên không vừa ý, rồi ông tự mình tìm tòi nghiên cứu các sách khác thuộc loại y điển. Không lâu sau, ông lĩnh hội lời giảng của các sách ấy, đồng thời có lối kiến giải độc đáo của riêng mình. Khi thảo luận, ông dẫn cứ kinh điển, chỗ nào cũng đúng, khiến đối phương phải chịu và cha ông rất lấy làm lạ. Năm chưa 20 tuổi, ông mắc bệnh nặng rồi bị điếc hai tai. Sau đó, ông bèn đóng cửa ngồi ở nhà, chuyên tâm đọc sách y, nghiên cứu rộng sách thuốc xưa, đọc nhiều học thuyết của các y gia, tổng hợp thông suốt, nhận đúng thể nghiệm thực tiễn trong lâm sàng. Đến năm hơn 20 tuổi, y thuật của ông đã rất cao siêu, tiếng tăm trội hơn các thầy thuốc ở Hoài Nam.

Một lần, có người đàn bà trong vùng sinh khó, đã bảy ngày mà đứa con không ra. Gia đình đã mời nhiều thầy thuốc và các thầy thuốc cũng đã dùng nhiều biện pháp nhưng người đàn bà kia vẫn không sinh được. Sau khi được mời đến trợ sản, ông bảo người nhà dùng nước nóng chườm lưng, bụng của sản phụ, đồng thời ông tự tay xoa bóp, lại dùng kim châm vào huyệt ở bụng. Không bao lâu thì sản phụ nghe thấy bụng hơi đau, rên rỉ rồi sinh ra một bé trai, cả mẹ và con đều mạnh khỏe.

Tương truyền, sinh thời ông viết rất nhiều sách về y học, nhưng hiện nay chỉ còn lưu truyền bộ sách “Thương hàn tổng bệnh luận”. Bộ sách này gồm có 6 quyển. Nội dung phần “Thương hàn luận” trong sách được phân loại luận thuật. Theo ông, hễ có phương thuốc thì có luận và trong luận thuyết thì ngoài việc dẫn chứng kiến giải của các y gia, ông còn thêm kinh nghiệm của mình khi hành nghề. Đặc biệt là khi ông kê đơn hay dùng thuốc không câu nệ theo lối xưa và kết quả trị liệu rất cao, mười bệnh trị khỏi chín.

Đồng thời, với ông thì phương thuốc và thuốc dùng có bổ sung và phát huy nhiều. Không chỉ người đương thời mà ngay cả các nhà y học hiện đại ngày nay đều cho rằng đây là một bộ sách nghiên cứu về bệnh thương hàn tương đối sớm, có ảnh hưởng lớn đến y học ngày ấy và đã mở ra đường lối nghiên cứu mới trong y học. Ông còn thích giao du, thi họa và thường tới lui với Tô Đông Pha, Hoàng Đình Kiên, Trương Lỗi. Vì ông bị điếc, Tô Đông Pha thì nói cà lăm, cho nên có lần Tô Đông Pha đã nói đùa rằng: Bạn lấy mắt làm tai, ta lấy tay làm miệng, chúng ta đều là dị nhân vậy.

Ông mất năm 1099, được 57 tuổi. Năm ấy, ông phát bệnh nặng. Các học trò của ông thấy vậy đã xin thầy tự chữa trị cho mình. Nhưng sau khi tự chẩn mạch, ông nói với các học trò rằng dạ dày ta đã hết hơi còn chữa chạy sao được nữa. Rồi từ đó ông cự tuyệt ăn và cũng không uống thuốc. Vài ngày sau, ông qua đời trong lúc đang đàm đạo với khách.

Lời bàn:

Cứ theo nội dung của giai thoại trên thì Bàng An Thời chẳng những là người có y thuật tinh thâm, mà y đức cũng cao thượng. Và điều đáng quý, đáng trân trọng nữa là khi trị bệnh cho người, ông không phân biệt giàu nghèo, cũng không kể thù lao nhiều hay ít. Đối với người ở phương xa đến xin trị bệnh, ông xếp đặt nơi ăn ở, tự đi chăm nom con bệnh uống thuốc, đến khi người bệnh khỏi mới cho về nhà. Đối với những căn bệnh không thể chữa được, ông cũng nói thật với người nhà để khỏi tốn tiền thuốc. Có người đến rước đi xem mạch thì ông không quản ngại khó nhọc. Tấm lòng ấy của ông với bệnh nhân quả xứng là một từ mẫu - mẹ hiền.

Tiếc rằng, thời nay không mấy vị thầy thuốc có được cái tài, cái tâm như người xưa. Vì thế cho nên mới xảy ra trường hợp chết oan như cháu Nguyễn Thị Tường Vy (11 tháng tuổi), ngụ ấp 2, xã Khánh Lâm, huyện U Minh, tỉnh Cà Mau được người nhà đưa đến Bệnh viện Đa khoa huyện U Minh yêu cầu được nhập viện điều trị đến 2 lần trong ngày 22-9, nhưng vẫn không được nhập viện. Đến khi được nhập viện, chỉ 30 phút sau, cháu đã tử vong. Thật đáng giận, đáng trách, đáng buồn... và không biết đến bao giờ y đức của thầy thuốc ngày nay mới bằng ngày xưa?!

Gia Bảo