Góc nhìn thẳng 05:19, 25/06/2021 GMT+7

Trong quá trình kiểm tra máy bay, an ninh sân bay không phát hiện được bất cứ loại thiết bị nổ nào. Tuy nhiên, trong danh sách hành khách có nhân vật đối lập Roman Protasevich và bạn gái là Sophia Sapega. Ngay sau đó, cả hai người này đã bị bắt giữ. Theo người phát ngôn Bộ Ngoại giao Belarus thì Protasevich, 26 tuổi, là người đồng sáng lập kênh truyền hình Nexta, đồng thời là nhân vật bị Cộng hòa Belarus truy nã vì có tư tưởng cực đoan và liên quan đến những cuộc biểu tình ở nước này vào năm 2020. Về nguyên tắc an toàn hàng không quốc tế, việc Belarus yêu cầu máy bay hạ cánh khẩn cấp là hoàn toàn đúng. Và nếu như trên máy bay đó không có Roman Protasevich cùng bạn gái Sophia Sapega thì Belarus còn được chính hãng hàng không Ireland Ryanair thưởng. Nhưng, “bão tố” đã xảy ra là vì “tình cờ” có 2 kẻ bị chính quyền Belarus truy nã về tội khủng bố có mặt trên chuyến bay đó đã “nhân tiện” bị bắt giữ.

Vì sao Protasevich bị bắt giữ?

Protasevich đã tham gia các cuộc biểu tình chống chính phủ vào đầu thập niên 2010. Tại thời điểm năm 2020, Protasevich là người đồng sáng lập và quản lý kênh Nexta Telegram. Tháng 8-2020, sau khi chính quyền Belarus cố gắng vô hiệu hóa truy cập internet trong bầu cử tổng thống năm 2020, Nexta trở thành một trong những nguồn thông tin chính về biểu tình phản đối bầu cử gian lận và bắt đầu phối hợp biểu tình. Kênh này đã có gần 800.000 người đăng ký mới chỉ trong một tuần. Vào ngày 5-11-2020, Protasevich bị buộc tội tổ chức bạo loạn hàng loạt (theo quy định tại Điều 293 Bộ luật Hình sự Belarus); các hành động vi phạm nghiêm trọng trật tự công cộng (theo Điều 342) và kích động thù địch xã hội dựa trên quan hệ nghề nghiệp (Điều 130, khoản 3). Vào ngày 19-11-2020, Belarusian KGB đã đưa họ vào danh sách khủng bố vì “tình trạng bất ổn hàng loạt”.

Ngay sau khi Protasevich bị bắt, “cơn giông” đã bắt đầu ở châu Âu. Một số nước EU vội vã tuyên bố đóng cửa không phận của họ đối với máy bay Belavia và từ chối các chuyến bay đến Belarus. Đây là hành vi tẩy chay mà không cần điều tra, tìm hiểu lý do… Tuy nhiên, ngày 26-5, Tổng thống Belarus là ông Lukashenko trong bài phát biểu của mình đã nhấn mạnh: Một cuộc chiến tranh hỗn hợp, hiện đại đang được tiến hành chống lại Belarus. Phương Tây chuyển chiến thuật “bạo loạn” sang “bóp nghẹt” để lật đổ Belarus và sau đó sẽ thực hiện với Nga. Ông Lukashenko cũng đã đưa ra bằng chứng về sự hợp tác của Protasevich với các dịch vụ đặc biệt của phương Tây, cũng như việc Protasevich tham gia các cuộc chiến ở phía Đông Nam Ukraine trong hàng ngũ của tiểu đoàn tân phát xít “Azov”. Đồng thời, ông Lukashenko cũng cho biết: Sắp tới, thông tin mà các nhân viên thực thi pháp luật Belarus nhận được từ lời khai của những người bị giam giữ sẽ được công bố. Và hành động của Belarus trong ngày 23-5 là hợp pháp, đúng với tất cả các quy tắc quốc tế.

Tại sao EU gây bão sau sự kiện ngày 23-5?

Điều quan trọng nhất mà ai cũng có thể biết đó là bởi Protasevich là cựu tổng biên tập của kênh truyền hình Nexta, là một trong những mắt xích kết nối trong cơ chế của cuộc “cách mạng màu” đã thất bại ở Belarus. Với tư cách này, Protasevich đang nắm giữ một lượng lớn thông tin có giá trị… Cụ thể là Protasevich biết rất rõ và có thể công khai các hành động biểu tình ở Belarus được tổ chức và tài trợ như thế nào, ai chịu trách nhiệm về việc gì, ai và dưới hình thức nào mà những người chơi bên ngoài đã ủng hộ Nexta và các kênh Telegram khác được coi là cực đoan ở Belarus. Việc xuất bản những thông tin này sẽ đặt Ba Lan, Ukraine và các nước Baltic vào tình thế khó xử. Vì chính họ đóng vai trò là người điều hành các hoạt động biểu tình ở Belarus nhằm mục đích lật đổ chính quyền hợp hiến và là đồng minh thân cận Nga của Tổng thống Lukashenko. Chính điều này đã làm cho cựu tổng biên tập của Nexta trở thành một nhân vật rất có giá trị đối với các cơ quan thực thi pháp luật Belarus. Đây là lý do tại sao cổ phần của kênh truyền hình này đã được nâng lên rất cao.

Mục đích thứ hai của các nước phương Tây là sau khi bóp nghẹt Belarus thì đến lượt Nga. Hơn nữa, Ba Lan, Ukraine và các quốc gia vùng Baltic như “ếch đang ngồi đáy chảo” mà nước cứ nóng dần… Cuộc họp diễn ra ngày 16-6 nên họ đã rất lo sợ cuộc gặp mặt của Tổng thống Putin và Tổng thống Biden. Bởi chắc chắn vì lợi ích quốc gia, Mỹ sẽ không coi lợi ích của họ là cái đinh gỉ gì. Do đó, họ muốn phá nó hoặc ít nhất gây ách tắc cho cuộc gặp thượng đỉnh này… Thế nhưng, việc làm của các nước EU đã không qua được Tổng thống Nga Putin và Tổng thống Lukashenko và điều các nước phương Tây không ngờ tới việc tẩy chay không phận Belarus, là các hãng hàng không của Áo và Air France đã nhận là tự “lấy đá ghè vào chân mình”. Đó là các nước EU phải hủy các chuyến bay đến Moscow, do phía Nga không đồng ý thay đổi lộ trình các chuyến bay mà không qua không phận của Belarus. Cụ thể ngày 27-5, một chuyến bay của máy bay vận tải thuộc hãng hàng không Áo từ Viên bay đến Nam Kinh - Trung Quốc bị hủy tiếp vì Nga buộc phải bay qua không phận Belarus.

Đây mới chỉ là thông điệp cảnh báo của Nga cho bất cứ ai hung hăng, hấp tấp. Điều gì sẽ xảy ra khi Nga đóng cửa không phận Nga với EU nếu họ chơi quá xấu với Belarus? Xin đừng ai quên rằng, do vị trí địa lý độc đáo, Nga là ngã tư trung chuyển quan trọng nhất trên đường từ châu Âu sang châu Á và ngược lại. Các hãng hàng không của EU bắt buộc phải trả cho Aeroflot 300 triệu USD “tiền bay” mỗi năm để khỏi phải bay vòng quanh nước Nga - một quốc gia rộng nhất thế giới. Và lẽ dĩ nhiên là không một hãng hàng không nào có ý tưởng chở hành khách đi “vòng quanh thế giới” và cũng không có bất cứ một hành khách nào lại muốn vậy. Còn ngược lại, nếu muốn như vậy thì con đường duy nhất đối với các hãng hàng không của EU là phá sản.

Người xưa có câu “gây ông đập lưng ông” và với trường hợp nêu trên quả là không hề sai. Qua sự kiện này chúng ta càng hiểu rõ hơn dân chủ phương Tây là như thế nào. Duy chỉ có điều tiếc rằng các quốc gia ở lục địa già như EU nhưng điều đơn giản nhất trong ngoại giao mà cũng không nắm vững. Đó là cái gậy luôn luôn có hai đầu và nếu ai đó đầu kia chĩa vào đối phương, thì đầu còn lại ắt không ai khác ngoài chính mình.