2025 GMT+7

Cuộc chiến âm thanh bên dòng sông Bến Hải

Dương Đông

Thứ 3, 01/04/2025 | 15:02:36

BPO - Năm 1954, Hiệp định Giơnevơ được ký kết, đất nước tạm thời bị chia cắt, vĩ tuyến 17 trở thành giới tuyến quân sự giữa hai miền Nam, Bắc. Dòng sông Bến Hải ranh giới giữa hai huyện Vĩnh Linh và Gio Linh, tỉnh Quảng Trị đã trở thành điểm nối hai nửa non sông và là nhân chứng lịch sử trong cuộc chiến tuyên truyền đấu tranh thống nhất đất nước bằng những cuộc đấu loa đã diễn ra thường xuyên, liên tục, quyết liệt, có lúc tiếng loa hòa tiếng súng.

Ngày ấy, bên bờ Nam cầu Hiền Lương bắc qua sông Bến Hải, chính quyền Sài Gòn xây dựng hệ thống loa truyền thanh đồ sộ liên tục phát đi những thông tin ca ngợi chế độ Ngô Đình Diệm, đồng thời xuyên tạc, vu khống, nói xấu miền Bắc, chia rẽ tình cảm hai miền. Trước tình hình đó, ngày 20-7-1955, Đài Truyền thanh Vĩnh Linh được thành lập. Sứ mệnh của đài là đấu tranh bằng trực diện chính trị, binh vận, từng bước làm sụp đổ tư tưởng phản động của kẻ thù, đồng thời ca ngợi chế độ xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc, kêu gọi đồng bào miền Nam vùng lên kháng chiến chống Mỹ và bè lũ tay sai. Phụ trách đài là 2 đồng chí Nguyễn Đình Anh, Ngô Trang (1957); Ban biên tập, phát thanh viên là Trần Đảm, Phạm Đình Hải, Hương Loan, Lý Thị Bội Chi, Nguyễn Thị Kim Nhạn, Nguyễn Thị Giáp, Đỗ Công Tích, Nguyễn Quốc Việt... chia thành 2 bộ phận nội địa và phía Nam.

Những năm đầu, Đài Truyền thanh Vĩnh Linh xây dựng hệ thống truyền thanh và mạng lưới tăng âm có công suất rất lớn tại Hồ Xá để phục vụ các xã thuộc đặc khu Vĩnh Linh và hệ thống truyền thanh giới tuyến chạy dọc theo sông Bến Hải từ Cửa Tùng đến Hói Cụ. Từ năm 1961-1963, hệ thống truyền thanh giới tuyến được đầu tư trang thiết bị hiện đại với nhiều cụm loa được đặt trên các trụ bê tông kiên cố hướng về bờ Nam và trạm tiếp âm lớn ở ngã ba Hiền Lương.

Chương trình phát thanh của Đài Truyền thanh Vĩnh Linh là các bản tin thời sự, người tốt việc tốt, tiểu phẩm, chương trình nhắn tin đọc thư của con em miền Nam tập kết ra Bắc gửi cho người thân, hoặc mời những người con miền Nam đang làm việc, học tập tại miền Bắc đến phòng thu của đài để trao đổi, đối thoại trực tiếp... Chương trình này là mũi xung kích trong công tác binh vận, có tác động lớn đến lính ngụy. Ngoài ra, đài còn tiếp âm các chương trình của Đài Tiếng nói Việt Nam như Vì an ninh Tổ quốc, Đọc chuyện đêm khuya, Tiếng thơ, Sân khấu truyền thanh... (Hệ phát thanh cho miền Bắc), Giới thiệu miền Bắc vào Nam, Nối liền Nam Bắc, Chương trình dành cho binh sĩ quân đội Mỹ ngụy Sài Gòn (Hệ phát thanh dành cho miền Nam).

Vào dịp kỷ niệm những ngày lễ lớn của đất nước hay những sự kiện văn hóa, văn nghệ..., Đài Truyền thanh Vĩnh Linh còn tổ chức các buổi phát thanh trực tiếp tại đầu cầu và dọc bờ Bắc. Sân khấu lưu động và khán giả cách nhau 1 bờ sông, đồng bào từ các ngả bờ Nam đổ về xem, ai nấy đều vui mừng háo hức. Đây cũng là lúc những ánh mắt, những tiếng gọi tìm nhau của cha con, anh em, vợ chồng giữa hai bờ xa cách. Đặc biệt, mỗi khi có cuộc đàm phán, trao trả cho ta cán bộ, chiến sĩ không may bị bắt trong chiến đấu, học tập hay có đoàn chính quyền Sài Gòn ra khu vực phi quân sự bờ Nam, Đài Truyền thanh Vĩnh Linh liền tiến hành những cuộc đấu loa hết sức ngoạn mục với địch. Đó thực sự là những cuộc đấu trí, đấu lực không khoan nhượng. Loa đại 500W và loa 180W gắn trên xe lưu động mỗi lần lên tiếng là át tiếng nói của Mỹ - ngụy tại bờ Nam.

Những năm Mỹ ném bom phá hoại, Đài Truyền thanh Vĩnh Linh tổ chức thành các trạm, mỗi trạm là một cụm truyền thanh liên xã. Mặc cho pháo rầy, bom tọa độ, máy bay gầm rú suốt ngày đêm, những phóng viên, biên tập viên, kỹ thuật viên luôn nêu cao tinh thần làm việc của mình với quyết tâm bằng mọi giá giữ được cánh sóng, để tiếng loa luôn được thông suốt. Nhiều cán bộ, phóng viên, kỹ thuật viên của đài như Trưởng đài Ngô Trang, Nguyễn Văn Thí, Nguyễn Biểu, Ngô Thị Diệm, Nguyễn Thị Thảo đã anh dũng hy sinh trong lúc làm nhiệm vụ.

Tinh thần vì nước dấn thân, vì dân cất tiếng và sự hy sinh xương máu của tập thể cán bộ, phóng viên, nhân viên Đài Truyền thanh Vĩnh Linh là biểu hiện sáng ngời đạo đức, nhân cách của những người làm báo cách mạng. Nhà báo Phạm Đình Hải, Phụ trách Ban biên tập của đài khẳng định: “Dù ác liệt mấy cũng không để mất tiếng nói của đài, bất luận tình huống gì. Khi Mỹ đánh bom cũng phải có tiếng nói để ổn định tư tưởng. Đồng bào phía trong nghe tiếng nói của đài, cũng như nhìn cột cờ phía Bắc sông Bến Hải mà còn thì niềm tin càng sâu sắc hơn”.

Năm 1972, tỉnh Quảng Trị giải phóng, hai bờ Nam - Bắc sum họp, Đài Truyền thanh Vĩnh Linh kéo đường dây vượt sông Bến Hải lập thêm các cụm truyền thanh. Sau 18 năm dài đằng đẵng, đồng bào bờ Nam được nghe tiếng nói của Vĩnh Linh và miền Bắc ngay sát bên vách nhà mình. Và tiếng loa cứ tiếp tục vang lên cuối những năm kháng chiến chống Mỹ phục vụ công tác tuyên truyền tại chỗ và chiến trường nam Quảng Trị. Những người làm báo phát thanh nơi tuyến lửa đã viết lên khúc tráng ca hào hùng của ngành phát thanh, đồng thời góp phần giữ trọn niềm tin son sắt vào Đảng và Bác Hồ vào một ngày thống nhất đất nước.