Văn hóa 21:23, 02/05/2016 GMT+7

Trường Tiểu học Trịnh Hoài Đức, xã Nghĩa Bình (Bù Đăng) hiện có hơn 80% học sinh là con em đồng bào S’tiêng. Thầy Nguyễn Phi Long, Hiệu trưởng nhà trường cho biết: Nhiều em vào lớp 1 không có giấy khai sinh đã là một việc khó cho trường. Nhưng một số em gái có giấy khai sinh nhưng lại ghi họ là Thị, mà Thị không phải là họ. Rất mong chính quyền, nhất là ngành tư pháp khi làm giấy khai sinh cần thỏa thuận với gia đình để ghi đúng họ, chứ họ Thị có vẻ không ổn.

Qua tìm hiểu từ các vị già làng ở một số nơi trong tỉnh và được biết, hầu hết đàn ông người S’tiêng đều mang họ Điểu, nhưng phụ nữ chủ yếu vẫn là Thị. Đã có người lấy họ là Điểu, ví như Điểu Thị… nhưng theo các già làng thì đó chỉ để cho dễ làm giấy tờ, nhất là giấy khai sinh cho lũ trẻ đi học. Tìm hiểu nhiều tài liệu, đáng chú ý là cuốn sách “Cách dùng họ và đặt tên của các dân tộc Việt Nam” của tác giả Nguyễn Khôi (Nhà xuất bản Văn hóa dân tộc năm 2006), thì dân tộc S’tiêng còn gọi Xa Điêng, là hậu duệ của người Phù Nam xưa ở Nam Bộ. Trước đây, họ con trai là K' để trước tên như K'Lư; con gái là Thị... Ví dụ: Thị Diêm, Thị Em. Ngày nay, người S’tiêng ở nhiều nơi đã định canh định cư, từng gia đình làm nhà ở riêng. Điểu là họ phổ biến khắp vùng S’tiêng. Người theo Thiên Chúa thì lấy họ Lê (Lê K' Bang).

Phụ nữ S’tiêng nếu họ chỉ mang chữ Thị phía trước sẽ rất khó trong việc làm giấy tờ. Còn nếu lấy họ Điểu, họ Lê thì một số bà con không muốn, vì họ cho rằng “ông bà đã bảo vậy thì phải làm vậy”… Một số nơi bà con đã ngầm thỏa thuận, đó là cùng một cha một mẹ sinh ra thì có họ giống nhau, vì vậy đàn ông mang họ Điểu như Điểu Hưng, Điểu K’Lốt… và đàn bà cũng mang họ Điểu nhưng có chữ lót là Thị. Đây có lẽ là cách tốt nhất hiện nay để tạo thuận lợi cho đồng bào trong việc làm các loại giấy tờ, nhất là giấy khai sinh cho con khi mới ra đời.

Kim Tiến