Môi trường 10:41, 14/04/2022 GMT+7

* Tiến sĩ Trần Quốc Hoàn, Phó giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ

BPO - Tài nguyên rừng được xem là một trong những yếu tố cơ bản quyết định sự tồn tại và phát triển của xã hội loài người. Quản lý, bảo vệ và phát triển bền vững tài nguyên rừng nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững về kinh tế - xã hội cũng như môi trường, là xu thế tất yếu của các quốc gia trên thế giới. Xác định được tầm quan trọng của tài nguyên rừng, ngành lâm nghiêp Việt Nam đã có những bước chuyển mạnh mẽ trong các thời kỳ phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là trong thời kỳ hội nhập. Một trong những bước chuyển mạnh mẽ là việc thay đổi phương thức quản lý tài nguyên rừng từ “Điều chế rừng” sang “Quản lý rừng bền vững”.

Bình Phước là tỉnh thuộc khu vực miền Đông Nam Bộ, có điều kiện tự nhiên khá thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội. Đặc biệt là phát triển sản xuất nông lâm nghiệp, như: Chăn nuôi, trồng rừng, cây công nghiệp, cây ăn trái… Nhưng sự thuận lợi này cũng chính là sức ép đối với công tác quản lý, bảo vệ và phát triển tài nguyên rừng, đặc biệt là chuyển đổi đất lâm nghiệp sang mục đích khác. Đến hết năm 2019, tổng diện tích rừng và đất lâm nghiệp của tỉnh là 174.381,02 ha và đạt độ che phủ là 22,75%. Toàn bộ diện tích đất lâm nghiệp được giao cho hơn 80 tổ chức, cá nhân quản lý, sử dụng. Trước thực trạng diễn biến và vai trò của tài nguyên đất lâm nghiệp, UBND tỉnh đã chỉ đạo các đơn vị chủ rừng xây dựng phương án quản lý rừng bền vững giai đoạn 2021-2030. Nhưng hiện nay, việc xây dựng phương án quản lý rừng bền vững của các chủ rừng vẫn còn nhiều khó khăn vì chưa có cơ sở dữ liệu và cũng chưa có phần mềm chuyên dụng.

Phương án quản lý rừng bền vững được tính toán đến mỗi lô rừng trong một khoảng chu kỳ 10 năm. Việc xây dựng phương án quản lý rừng bền vững cho một chủ rừng được xem xét tổng quát nhiều mặt ở thời điểm hiện tại cũng như tương lai. Những nội dung được xem xét đến là điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, chủ trương, chính sách bảo vệ rừng, phát triển rừng, khai thác lâm sản ngoài gỗ, khai thác lâm sản, quy hoạch 3 loại rừng, sinh thái cảnh quan, đầu tư, hiệu quả kinh tế… Như vậy, mỗi lô rừng được gắn rất nhiều thông tin thuộc tính. Những thông tin đó phải được kết cấu theo quy chuẩn chung của ngành. Vì vậy, phải xây dựng bản đồ quản lý rừng bền vững phân lập đến mỗi lô rừng theo đúng quy chuẩn kỹ thuật hiện hành của ngành lâm nghiệp để làm cơ sở dữ liệu cho việc xây dựng phương án quản lý rừng bền vững.

Yêu cầu của một phương án quản lý rừng bền vững với nhiều nội dung kể cả hiện tại, tương lai và phải đảm bảo tính chính xác, tính thống nhất, dung lượng dữ liệu lớn, chuyển đổi qua nhiều dạng dữ liệu khác nhau. Về chuyên môn, đây là nhiệm vụ khá phức tạp đối với mỗi chủ rừng, nhưng trong máy tính thì có thể sử dụng các ngôn ngữ lập trình thiết lập nên các đoạn chương trình để tự động hóa giải quyết nhanh ngọn, chính xác, kịp thời những nội dung này. Vì trong chương trình máy tính thì ngôn ngữ lập trình cũng cho phép sử dụng các thuật toán để thống kê, phân tích, mô hình hóa, tổng hợp và xuất kết quả đầu ra là các bảng dữ liệu dạng Excel và Word nên việc sử dụng Microsoft Visual C# professional 2010 để phát triển phần mềm nhằm tự động hóa xây dựng phương án quản lý rừng bền vững là rất thiết và khả thi.

Rừng tự nhiên thứ sinh phục hồi ở Ban Quản lý rừng phòng hộ Bù Đốp

Để việc xây dựng phương án quản lý rừng bền vững được dễ dàng, thuận lợi, phổ biến ở mỗi đơn vị chủ rừng, phần mềm cần được thiết kế trực quan, thân thiện, có tính tự động hóa cao và được đóng gói để cài đặt trực tiếp lên máy tính cá nhân.

Về xây dựng cơ sở dữ liệu, trên cơ sở bản đồ diễn biến rừng, kiểm kê rừng, lập địa tỉnh Bình Phước năm 2019 của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; số liệu kinh tế - xã hội tỉnh Bình Phước năm 2019 và kết quả khảo sát thực địa tại các đơn vị chủ rừng đã xây dựng được bản đồ quản lý rừng bền vững trong Mapinfo có đủ thông tin và cấu trúc bảng thuộc tính đạt yêu cầu kỹ thuật hiện hành của ngành lâm nghiệp. Bên cạnh bản đồ này là hệ thống bảng biểu được thiết kế trong môi trường Acess theo quy định tại Thông tư số 28.

Về xây dựng quy trình phát triển phần mềm: Phần mềm được phát triển tuần tự theo dạng xoắn ốc, gồm các nội dung: Xây dựng ý tưởng; thảo luận với các chuyên gia lâm học về ý tưởng của phần mềm, hoàn chỉnh ý tưởng và phác thảo ý tưởng thành sơ đồ chức năng của ứng dụng; thiết kế các module chức năng và chạy thử nghiệm, đánh giá, đóng gói, cài đặt.

Cơ sở dữ liệu của của phần mềm này gồm bản đồ quản lý rừng bền vững và các biểu thống kê cho thấy: Bản đồ được xây dựng trong môi trường Mapinfo, phân lập đến lô rừng, mỗi lô rừng được gắn các thông tin thuộc tính về quản lý rừng bền vững theo quy chuẩn kỹ thuật về dữ liệu của ngành lâm nghiệp. Bản đồ này là cơ sở dữ liệu chính để xây dựng phương án quản lý rừng bền vững cho mỗi đơn vị chủ rừng. Các biểu thống kê được xây dựng trong môi trường Access, chứa những thông tin để xây dựng phương án quản lý rừng bền vững.  

Phần mềm quản lý rừng bền vững có 3 nhóm chức năng chính: Thống kê chuyên đề: Phần mềm sẽ truy vấn thông tin từ bản đồ quản lý rừng bền vững để phân tích, xử lý, tổng hợp và xuất kết quả đầu ra theo các chuyên đề về hiện trạng, quy hoạch, nguồn gốc, loại cây trồng, năm trồng, trữ lượng rừng, lâm sản ngoài gỗ ở dạng bảng Excel. Thiết lập các biểu thống kê theo quy định tại Thông tư số 28 về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, hiện trạng rừng, kế hoạch sử dụng đất, trữ lượng lâm sản, kế hoạch bảo vệ và phát triển rừng... Và xây dựng các phương án quản lý rừng bền vững: Xây dựng các phương án về quy hoạch 3 loại rừng, quản lý rừng, phát triển rừng, đa dạng sinh học, lâm sản và lâm sản ngoài gỗ và kết nối với Google Earth.

Phần mềm đã được ứng dụng để xây dựng phương án quản lý rừng bền vững giai đoạn 2021-2020 của Ban Quản lý rừng phòng hộ Tà Thiết và Ban Quản lý rừng phòng hộ Lộc Ninh, qua đó đã khẳng định được tính ổn định, chính xác.