2016 GMT+7

Thả muỗi vào nhà để... phòng chống sốt xuất huyết

Thứ 5, 01/09/2016 | 14:57:00

BP - Sốt xuất huyết đang bùng phát trên địa bàn tỉnh, đặc biệt là tại huyện Chơn Thành. Cũng trong thời gian này, tại một số địa phương, cơ quan chức năng đã... thả muỗi vào nhà dân để phòng chống sốt xuất huyết. Chuyện tưởng như đùa nhưng thật 100%. Nhiều người dân ở Bình Phước, đặc biệt là những gia đình có trẻ nhỏ đang “ước gì” cũng được... thả muỗi vào nhà mình như vậy! Những con muỗi này không chỉ giúp phòng chống sốt xuất huyết hiệu quả mà còn phòng chống căn bệnh Zika - còn gọi là bệnh đầu nhỏ, đã xuất hiện ở Việt Nam - cũng do muỗi truyền bệnh, được truyền thông liên tục đưa tin trong thời gian qua.

“TRIỆT SẢN” MUỖI

Năm 2014, Panama trong nỗ lực chống lại sốt xuất huyết đã lên kế hoạch thử nghiệm một công cụ mới - muỗi biến đổi gen OX513A. Muỗi OX513A thực chất là những con muỗi đã được biến đổi di truyền để chứa một “gen tử thần”. Các con muỗi này đều là cá thể đực, được thả ra tự nhiên, sẽ giao phối với những con muỗi cái bình thường và sinh con. Nhưng, hậu duệ của chúng không có khả năng sống sót và truyền bệnh.

Bệnh nhân điều trị sốt xuất huyết tại Khoa Nhiệt đới, Bệnh viện đa khoa tỉnh - Ảnh: Đông Kiểm

Muỗi OX513A không nguy hiểm với con người, vì chúng sống nhờ hoa quả, chứ không phải máu chích hút được. Muỗi biến đổi gen cũng chỉ sống được 1 tuần, trong khi những con muỗi thông thường có tuổi thọ lên tới 1 tháng. Năm 2009 và 2010, muỗi OX513A đã được dùng thử nghiệm ở quần đảo Cayman, Malaysia và Brazil. Ở Cayman đã cho kết quả giảm tới 80% số muỗi ở khu vực thí nghiệm. Trong các cuộc thử nghiệm năm 2014 ở làng Mandacaru thuộc bang Bahia, đông bắc Brazil, muỗi OX513A đã giúp ngăn chặn 96% số lượng muỗi mang virus sốt xuất huyết. Tuy nhiên, nhược điểm thấy rõ của muỗi biến đổi gen là chúng hiện mới tác động được một loại muỗi nhất định. Các chuyên gia y tế cảnh báo, họ cần thêm các công cụ để chống lại bệnh sốt xuất huyết và khuyến khích các công ty dược khắp thế giới chạy đua sáng chế ra một loại vắc-xin phòng bệnh. Dẫu vậy, quá trình nghiên cứu được cho là rất tốn kém và chậm chạp do có tới 4 loại virus gây sốt xuất huyết khác nhau.

VÀ... NHÂN GIỐNG MUỖI ĐỂ PHÒNG BỆNH!

Báo Thanh niên ngày 20-8-2016 đưa tin: Giữa tháng 8-2016, UBND tỉnh Khánh Hòa làm việc với Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương về Dự án “Hướng tới loại trừ sốt xuất huyết tại Việt Nam”, với kế hoạch... thả muỗi mang vi khuẩn Wolbachia ngăn ngừa sốt xuất huyết tại 4 phường của TP. Nha Trang vào năm 2017. Đây không phải lần đầu việc “thả muỗi trị bệnh” được triển khai tại TP. Nha Trang. Từ năm 2014, cũng trong dự án hướng tới loại trừ sốt xuất huyết tại Việt Nam, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương hợp tác với Viện Pasteur Nha Trang, Sở Y tế tỉnh Khánh Hòa và Trường đại học Monash (Úc) đã thả muỗi mang vi khuẩn Wolbachia tại đảo Trí Nguyên, phường Vĩnh Nguyên, TP. Nha Trang. Trước khi triển khai, dự án đã có 3 tháng thực hiện tuyên truyền, vận động đến cộng đồng dân cư trên đảo, qua đó có 97% số hộ dân ký đơn ủng hộ và đồng thuận cho dự án thả muỗi mang Wolbachia tại gia đình mình.

Cơ chế lan truyền Wolbachia trong quần thể muỗi vằn như sau: Muỗi đực mang Wolbachia giao phối với muỗi cái không mang Wolbachia thì trứng do con cái đẻ ra sẽ không nở. Muỗi cái mang Wolbachia cặp với muỗi đực mang (hay không mang) Wolbachia sẽ sản sinh ra thế hệ muỗi mới mang Wolbachia theo con đường sinh sản tự nhiên. Từ đó, quần thể muỗi mang Wolbachia sẽ dần thay thế quần thể muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết và Zika mà không làm tăng số lượng muỗi có trong cộng đồng.

Mới đầu, nghe đến thả muỗi người dân ai cũng e ngại, nhưng sau khi được giải thích đã hiểu rằng một lớp “muỗi mới” mang vi khuẩn Wolbachia sẽ góp phần quan trọng trong việc hạn chế và đi đến chấm dứt bệnh sốt xuất huyết nên đều tình nguyện tham gia. Kết quả, muỗi mang vi khuẩn Wolbachia đã thay thế thành công quần thể muỗi tự nhiên. Năm 2015, mặc dù TP. Nha Trang xảy ra dịch sốt xuất huyết nhưng trên đảo Trí Nguyên chỉ ghi nhận 1 ca.

Vì sao cùng là muỗi vằn, con là trung gian truyền bệnh trong cộng đồng, con lại “trị” sốt xuất huyết? Các nhà khoa học đã chứng minh Wolbachia là vi khuẩn tồn tại trong tự nhiên ở hơn 60% loài côn trùng như bướm, chuồn chuồn, ruồi giấm. Sau khi Wolbachia được đưa vào muỗi vằn, nó sẽ làm cho muỗi có khả năng ức chế sự nhân lên của một số loại vi rút như Dengue gây sốt xuất huyết, vi rút Zika gây bệnh đầu nhỏ ở trẻ em...

Các công trình nghiên cứu trên thế giới và Việt Nam đều cho thấy muỗi vằn mang vi khuẩn Wolbachia an toàn đối với con người, động vật và môi trường. Tháng 3-2016, Tổ chức Y tế thế giới đã đưa ra khuyến nghị phương pháp Wolbachia là một trong các phương pháp có tiềm năng để đáp ứng khẩn cấp với các bệnh do muỗi truyền, đặc biệt là Zika.

H.Nguyên
(Bài viết có sử dụng tài liệu từ báo, tạp chí khoa học)