2016 GMT+7

Thương lắm những dòng sông

Thứ 4, 20/07/2016 | 07:59:00

BP - Việt Nam là quốc gia có hệ thống sông ngòi dày đặc, gần như làng quê nào cũng có sông, suối. Trải qua hàng ngàn năm, các dòng sông đã nuôi dưỡng con người và nền văn hóa Việt Nam; là nguồn cảm hứng vô tận cho sáng tác văn, thơ, nhạc, họa. Hình ảnh con sông quê hương, cây đa, bến nước, con đò, bãi dâu, đồng lúa… đã trở thành quen thuộc với mỗi người dân nước Việt. Có lẽ ai cũng biết bài thơ “Nhớ con sông quê hương” của nhà thơ Tế Hanh với những câu: “Quê hương tôi có con sông xanh biếc/ Nước gương trong soi tóc những hàng tre”.

>> Nhận định bước đầu về nguyên nhân cá chết trên sông Sài Gòn
>> Cá chết nổi trắng sông Sài Gòn
>> [Video] Cá chết trắng sông Sài Gòn: Nguyên nhân do đâu?
>> Cá chết trắng sông Sài Gòn: Nguyên nhân do đâu?

Cá chết nổi trắng sông Sài Gòn ngày 7-7 - Ảnh: Quang Trung

Thế nhưng, hiện nay nhiều con sông đang bị “đầu độc, bức tử”, khó mà tìm được dòng sông nào có “nước gương trong soi tóc những hàng tre”.

NHIỀU CON SÔNG ĐANG “CHẾT”

Nước ta có hơn 2.300 con sông, trong đó có 9 hệ thống sông. Đó là các hệ thống sông Cửu Long, sông Hồng, sông Đồng Nai, sông Mã, sông Cả, sông Ba (Đà Rằng), sông Thái Bình, sông Kỳ Cùng - Bằng Giang và sông Thu Bồn. 9 hệ thống sông lớn này đã lưu giữ và vận chuyển khoảng 758,2 tỷ mét khối nước mỗi năm. Theo thống kê, trên 97% nhu cầu nước cho sinh hoạt và sản xuất đều lấy từ sông ngòi. Vì vậy, biến động về khối lượng cũng như chất lượng nước của các dòng sông sẽ gây tác động lớn đến toàn bộ nền kinh tế và cuộc sống của nhân dân. Theo Tổng cục Môi trường (Bộ Tài nguyên - Môi trường), mức độ ô nhiễm các dòng sông tăng dần và từ đầu năm 2016 đến nay hiện tượng cá chết trên các dòng sông đã tăng đột biến. Tất cả đoạn sông chảy qua đô thị và khu công nghiệp trên toàn quốc đều bị ô nhiễm nặng, lượng ôxy hòa tan giảm mạnh, nồng độ các chất ô nhiễm như hữu cơ, nitơ, dầu mỡ, phốt pho, axít các loại, kim loại nặng và các chất độc hại khác không ngừng tăng.

Thời gian gần đây, thông tin về các dòng sông bị “đầu độc, bức tử”, cá chết hàng loạt đã nối dài danh sách. Thị Vải là con sông ranh giới giữa hai tỉnh Đồng Nai và Bà Rịa - Vũng Tàu, suốt 14 năm bị Nhà máy Vedan đầu độc được phát hiện năm 2008 khiến cả nước bàng hoàng. Gần đây là sông Chà Và ở thành phố Vũng Tàu; sông Bưởi, sông Lạch Bạng ở Thanh Hóa; sông Hinh ở Phú Yên; sông Lục Nam, sông Cẩm Đàn ở Bắc Giang; sông Đà ở Hòa Bình; sông Sài Gòn ở Bình Phước bị ô nhiễm, cá chết hàng loạt. Mấy hôm nay, người dân lưu vực sông Hậu đang rất lo lắng khi Nhà máy giấy Lee & Man đi vào hoạt động, mỗi ngày dự kiến xả 50.000m³ chất thải ra sông. “Thủ phạm đầu độc” các dòng sông không ai khác chính là con người với những nhà máy, công trình ngày đêm xả chất độc ra dòng nước.

SÔNG Ở BÌNH PHƯỚC

Trên địa bàn tỉnh Bình Phước có 3 con sông lớn, nằm trong hệ thống sông Đồng Nai. Đó là sông Đồng Nai, sông Bé và sông Sài Gòn. Con sông nào cũng gắn với những chiến công lừng lẫy của quân và dân miền Đông Nam bộ trong các cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc. Riêng sông Bé trải dài trên địa bàn tỉnh, gắn với lịch sử hào hùng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ của nhân dân Bình Phước, “vượt qua sông Bé oai hùng, về Phước Long xây chiến thắng”.

Các cơ quan khoa học cho biết, sông Đồng Nai, sông La Ngà và cả sông Sài Gòn đang có dấu hiệu ô nhiễm lùi cao về phía thượng nguồn. Vừa qua sông Sài Gòn đã bị “đầu độc”, cá chết nổi trắng mặt sông nhưng nguyên nhân vẫn chưa được cơ quan chức năng làm rõ (Báo Bình Phước đăng loạt bài trên 2 số báo 441 và 442, ra ngày 8 và 11-7). Sông Sài Gòn là con sông chính cung cấp nước cho hồ Dầu Tiếng, nếu thượng nguồn sông bị ô nhiễm thì nguy cơ là không nhỏ cho cả khu vực Đông Nam bộ. Đối với sông Đồng Nai, thời gian qua, các nhà khoa học cùng lãnh đạo các tỉnh Lâm Đồng, Đồng Nai, Bình Phước và nhiều đại biểu Quốc hội phía Nam liên tục kiến nghị Chính phủ xem xét lại những dự án thủy điện trên con sông này. May mắn là đến nay hầu hết đề xuất hợp lý đã được Chính phủ yêu cầu các bộ xem xét và đình chỉ việc xây dựng. Tuy vậy, nhiều năm qua nạn khai thác cát vô tội vạ trên sông Đồng Nai, nhất là đoạn chảy qua Bình Phước đã ít nhiều làm thay đổi dòng chảy của sông, gây sạt lở bờ sông, xe chở cát phá nát đoạn đường từ xã Đăng Hà đến ngã ba Sao Bọng (Bù Đăng). Đối với dòng sông Bé tuy chưa có nhà máy nào xả thải ra sông nhưng tình trạng đánh bắt cá tận diệt cũng ảnh hưởng lớn đến con sông lịch sử này. Hiện trên dòng sông Bé có các nhà máy thủy điện theo bậc thang. Trước đây, khi chưa có Nhà máy thủy điện Thác Mơ, dòng sông Bé đã tạo nên những thác nước rất đẹp, đó là thác Mơ, thác Mẹ.

AI LÀ CHỦ NHÂN CÁC DÒNG SÔNG?

Tại nhiều hội thảo, hội nghị khoa học và nhất là các phương tiện thông tin đại chúng đều liên tục cảnh báo về tình trạng ô nhiễm dòng sông nhưng hằng ngày các cơ sở công nghiệp, trang trại chăn nuôi gia súc, gia cầm... vẫn xả thải xuống sông. Vấn đề gây ô nhiễm các dòng sông không khó để nhận ra, điều làm người dân khó hiểu là tại sao lại không ngăn chặn được mà thôi. Nhiều người cho rằng, không phải doanh nghiệp mà các cộng đồng dân cư sống trong lưu vực mới chính là chủ nhân thực sự của dòng sông đó. Vì vậy, để cứu lấy các dòng sông, luật pháp về bảo vệ môi trường phải thực thi nghiêm minh, đồng thời phát huy cao độ vai trò của cộng đồng dân cư trong lưu vực sông. Khi đã là chủ nhân của dòng sông, người dân sẽ kịp thời phát hiện, tố giác và cùng cơ quan chức năng ngăn chặn hiệu quả hành vi “đầu độc, bức tử” các dòng sông.

Hà Thanh