Xã hội 06:50, 17/10/2015 GMT+7

>> Bài 1: Đa dạng hệ sinh thái

Bài cuối: Nhiều giải pháp bảo tồn

Vùng đệm của Vườn quốc gia Bù Gia Mập - vườn rộng 15.200 ha, trong đó 7.200 ha thuộc hai xã Bù Gia Mập, Đắk Ơ và 8.000 ha thuộc xã Quảng Trực, huyện Tuy Đức (Đắk Nông). Tổng số dân 3 xã là 23.996 người với 16 thành phần dân tộc cùng sinh sống, chủ yếu là đồng bào Xêtiêng, Mơnông. Sinh kế của bà con chủ yếu phụ thuộc vào rừng nên đời sống còn nhiều khó khăn. Vì vậy, xuất hiện tình trạng người dân vào rừng thu hái nguồn lợi, tác động xấu đến hệ sinh thái của vườn. Hiện Ban quản lý vườn đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp để ngăn ngừa, hạn chế tối đa việc xâm hại rừng và bảo tồn sự đa dạng của các loài động - thực vật.

Tăng cường tuần tra, truy quét

Hệ sinh thái đa dạng lại có 20km đường tuần tra biên giới, 30km đường ranh giới Bình Phước - Đắk Nông, 20km đường ĐT741 và 40km vùng lõi nên việc bảo tồn gặp rất nhiều khó khăn. Do vậy, hằng năm vào đầu và cuối mùa khô, cán bộ công nhân viên chủ động phát quang, phun thuốc cỏ đường băng cản lửa tại khu vực ranh giới nhằm phòng ngừa sự cố cháy lan từ bên ngoài. Hạt kiểm lâm vườn còn thành lập các tổ chữa cháy, hoạt động với kế hoạch, chương trình cụ thể. Những tháng cao điểm mùa khô, việc trực chiến phòng cháy, chữa cháy rừng được thực hiện nghiêm ngặt, nhất là dịp lễ, tết và ngày nghỉ.

Hiện 13 đơn vị nhận khoán bảo vệ rừng (9 cộng đồng dân cư và 4 đồn biên phòng) luôn túc trực, đi tuần 24/24 giờ và chủ động phòng, chống cháy rừng. Vườn là thành viên của Ban bảo vệ rừng xã Bù Gia Mập nên các lực lượng của xã luôn chủ động tham gia chữa cháy khi có cháy rừng. Vườn còn áp dụng hình thức giao khoán song trùng, tức là các đơn vị giao khoán cùng đơn vị kiểm lâm phối hợp tuần tra, kiểm tra chéo để đạt hiệu quả cao nhất, đồng thời trang bị mỗi đơn vị 1 máy GPS phục vụ nghiệp vụ tuần tra.

7 giờ sáng, các thành viên của Trạm kiểm lâm số 2 đã chuẩn bị xong hành trang đi tuần. Người đi đầu cầm cây rựa đánh dấu, dọn vật cản trên đường đi. Ông Huỳnh Văn Dương, Trạm trưởng nói: Đơn vị được giao quản lý 4 tiểu khu, phối hợp cộng đồng nhận khoán, phân công cụ thể cho thành viên và chú trọng những điểm rừng ưu tiên. Bảo vệ rừng chặt chẽ, khoa học nên những năm gần đây tình trạng khai thác lâm sản không còn, xâm nhập rừng ít. Khi đi tuần, người đi đầu giữ và bấm nút hoạt động máy GPS thì tất cả hướng đi, tuyến đường, điểm mà nhóm tuần tra đi qua sẽ được lưu lại. Hằng tháng, đơn vị nộp máy về cơ quan theo dõi kết quả trên phần mềm kết nối với máy GPS. Từ đó, Ban quản lý vườn nắm sát tình hình thực tế ở các trạm kiểm lâm và tổ nhận khoán.

Anh Trần Đức Ái, Điều phối viên Ban quản lý dự án bảo vệ và phát triển rừng của vườn nói: Đi tuần tra, các thành viên trực không được rời vị trí, nhiều khi nấu cơm xong, phát hiện có lâm tặc, tất cả đều bỏ bữa để làm nhiệm vụ. Biết là khổ, nhưng với chúng tôi, một tuần không được ăn cơm, tắm nước suối trong rừng thì cảm giác thiếu thứ gì đó. Anh Điểu Đa, Trạm trưởng Trạm kiểm lâm số 3 cho biết: Hằng tháng, trạm phối hợp với tổ nhận khoán bảo vệ rừng đi kiểm tra, phục kích ở những điểm người dân thường vào rừng hái nấm, lấy măng... vừa tuyên truyền, thuyết phục vừa răn đe để hạn chế tối đa tình trạng này. Nhờ vậy, người dân đã nâng cao ý thức và góp sức bảo vệ rừng.

Dưới khu rừng nguyên sinh với nhiều tầng cây đan xen, các thành viên dừng chân nấu ăn ngay cạnh các hố rộng chừng 2m², anh Ái cho biết: Chỗ này trước đây là mộ liệt sĩ đã được người thân tìm và di dời. Chợt trong chúng tôi ai cũng miên man suy nghĩ: “Rừng không chỉ bao bọc chở che các anh trong những ngày chiến đấu mà đến khi ngã xuống, rừng lại trở thành mái nhà bình yên để các anh yên nghỉ”.

Bảo tồn đa dạng động - thực vật

Hiện vườn đang triển khai hai hình thức bảo tồn: Chuyển vị trí nuôi để bảo tồn nguồn gen và bảo tồn tại chỗ, là bảo tồn tại khu sinh cảnh sinh sống của động vật hoang dã, giúp chúng tồn tại, tăng số lượng cá thể trong tự nhiên. Nguồn thức ăn chủ yếu là lá, trái cây tự nhiên thuộc vùng đệm của rừng. Ngoài ra, Phòng Cứu hộ bảo tồn và phát triển sinh vật còn trồng một vườn cây ăn trái các loại làm thức ăn cho động vật. Đối với hình thức bảo tồn tại chỗ, để động vật có nước uống trong mùa khô và phục vụ phòng cháy chữa cháy, đơn vị đào nhiều hố chứa nước trong rừng rộng khoảng 6m², sâu 50cm.

Nhìn cán bộ của Phòng Cứu hộ bảo tồn và phát triển sinh vật đang kiên trì tập luyện, hướng dẫn các chú khỉ tập leo trèo trên cành cây, chúng tôi cảm nhận được tình yêu các anh dành cho rừng. Anh Trần Văn Trường, Phó phòng cứu hộ cho biết: Phòng có nhiệm vụ chăm sóc, tập huấn, nuôi dưỡng động vật quý hiếm; cứu hộ các loài động vật do tổ chức, cá nhân trong và ngoài tỉnh chuyển về; chữa vết thương, huấn luyện phục hồi bản năng và thả ra môi trường tự nhiên để con vật tự thích ứng và tồn tại. Để làm được điều này, nhân viên phải hạn chế tiếp xúc với động vật để chúng không có cảm giác thân thiện với con người, dễ hòa nhập môi trường tự nhiên sau khi thả về rừng. Thời gian qua, phòng đã cứu hộ 7 loài, 24 cá thể gồm: vượn đen má vàng, culi nhỏ, rùa mai vàng, gà rừng, kỳ đà... và đang nuôi 35 con nai, hươu; 25 con heo rừng...

Đối với bảo tồn thực vật, vườn có một khu sưu tập thực vật, trong đó có vườn thuốc nam rộng 2 ha với 71 loài, như ngũ gia bì, chùm ruột, vàng đắng, lạc tiên, đinh lăng..., vườn thường xuyên nhân rộng nhiều loại thực vật quý hiếm nhằm bảo tồn giống, như ươm 9 sào kim tiền thảo và 9 sào cây vàng đắng. Trong quá trình ươm, vườn phối hợp với cán bộ của Viện Nghiên cứu giống miền Nam cùng hỗ trợ kỹ thuật nhằm đảm bảo tỷ lệ cây sống và sinh trưởng, phát triển tốt nhất. Sau đó sẽ lựa chọn môi trường thích nghi để nhân rộng.

Phó giám đốc Vườn quốc gia Vương Đức Hòa cho biết: Hiện  việc bảo vệ rừng đang gặp khó khăn do lực lượng kiểm lâm mỏng mà diện tích rừng cần bảo vệ quá lớn, địa bàn lại hiểm trở. Trong khi đó, lâm tặc ngày càng liều lĩnh, có hung khí và rất manh động. Đội ngũ cán bộ cứu hộ, chăm sóc chưa đáp ứng tốt nhu cầu cứu hộ, bảo tồn, huấn luyện hiện nay. Hy vọng thời gian tới sẽ có các tổ chức, cá nhân nước ngoài về đầu tư vào lĩnh vực cứu hộ động vật hoang dã để nâng cao hiệu quả bảo tồn của hệ sinh thái tại vườn.

H.Châu-N.Bích