Xã hội 07:55, 30/03/2014 GMT+7

Đồng bào Khơme sinh sống trên địa bàn xã Lộc Khánh (Lộc Ninh) cũng như nhiều đồng bào dân tộc khác ở Việt Nam có nền nông nghiệp trồng lúa nước phát triển lâu đời. Những dấu vết truyền thống của việc tận dụng nguồn nước tưới tiêu còn để lại đến tận ngày nay với hệ thống kênh mương, đập hoàn chỉnh dẫn nguồn nước từ trên cao về khắp các cánh đồng rộng lớn.

Do địa hình Bình Phước dốc về phía Nam, khô hạn thường xuyên xảy ra nên việc đắp đập, khai mương dẫn nước vào ruộng được đồng bào ở đây chú trọng. Họ quan niệm nguồn nước là cái quý giá nhất làm nên mùa màng bội thu. Do vậy ngay từ khi lập lên những bon sóc, đồng bào đã chú trọng công tác quản lý nguồn nước tưới tiêu như một truyền thống nối dài từ đời này sang đời khác, thế hệ này sang thế hệ khác. Để phát triển nền nông nghiệp trồng lúa nước, đồng bào Khơme xã Lộc Khánh đã xây dựng nhiều công trình thủy lợi. Một số công trình thủy lợi điển hình đã và đang phát huy tính tích cực trong việc tưới tiêu cho hầu khắp các cánh đồng.

Theo già làng Lâm Bắc, ở ấp Sóc Lớn: Ngay từ xa xưa, để cây lúa và hoa màu ở đây phát triển, người dân đã lấy nguồn nước từ các bàu nước tự nhiên cách không xa khu vực cư trú. Qua đó, đồng bào đã đúc kết được nhiều kinh nghiệm khai thác nguồn nước.

Già làng Lâm Khên cũng ở ấp Sóc Lớn cho biết: Ngày xưa, xuất phát từ đặc điểm khí hậu khô hạn và địa bàn canh tác có độ dốc lớn, nên hàng năm các cánh đồng ở đây thiếu nước trầm trọng, làm giảm năng suất cây trồng và ảnh hưởng đến tình đoàn kết xóm làng do sự tranh giành nước ở các hệ thống kênh mương. Để giải quyết vấn đề này, đồng bào Khơme xã Lộc Khánh xưa đã cử ra Ban quản lý thủy lợi và có những phương pháp điều tiết nước hợp lý cho khắp các cánh đồng.

 Ban quản lý có nhiệm vụ quản lý đập, quản lý hệ thống ruộng đồng phân phối nước về các mương đầu mối thực hiện công việc bảo trì, bão dưỡng các hồ đập, kênh mương. Ban quản lý chuyên trách gồm các vị: Cai đập, Cai mương, Cai lệ.

 Việc quản lý, khai thác nguồn nước được vận dụng trong thời gian dài đã đem lại nhiều hiệu quả trong điều tiết nguồn nước tưới tiêu cho khắp các cánh đồng đồng bào Khơme.

Trải qua những giai đoạn lịch sử, đến nay kinh nghiệm quản lý nguồn nước của đồng bào Khơme đã được cải biến, sản xuất nông nghiệp ngày càng phát triển. Việc cung cấp nước tưới cho cánh đồng của đồng bào Khơme đã giao cho ngành nông nghiệp huyện và chính quyền địa phương đảm nhiệm cộng với sự tự chủ của nông dân trong công tác thủy lợi. Ngoài việc tu bổ và nạo vét diễn ra hàng năm, đồng bào còn đào thêm những con mương, kênh mới theo chiều song song với dãy núi trong khu vực bên cạnh những kênh mương cũ. Để dẫn nước từ đám ruộng này đến đám ruộng khác, ruộng nọ sang ruộng kia, đồng bào ngăn các ruộng ra bằng việc đắp các bờ nhỏ để thuận lợi cho việc giữ nước cũng như phân chia thửa ruộng của các gia đình. Người Khơme thường trồng 4 loại lúa chính: Cò Mô (gạo cứng), K’Tơ Nôt, Kiến Vàng (dẻo thơm), S’Râu Nớp (lúa nếp) và tiến hành các nghi lễ nông nghiệp như lễ hội Xuống đồng, Vòng đời cây lúa... Đặc biệt là lễ hội Phá bàu được tổ chức vào ngày 20-2-2014 trước lễ hội tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây diễn ra vào tháng 4 hàng năm.  Hoàng Nguyên

Hoàng Nguyên