Xã hội 15:12, 10/01/2014 GMT+7

Khi đất trời vào xuân cũng là lúc các loài hoa đua nhau khoe sắc, tỏa hương. Đây chính là thời điểm loài ong chăm chỉ tích lũy những giọt mật ngọt cho đời. Những người tìm mật đi theo con đường mòn chạy quanh các triền dốc, con suối, khu rừng còn sót lại trên địa bàn 2 huyện Đồng Phú, Bù Đăng để tìm mật ong rừng. Ong rừng cho những giọt mật ngọt và “người ăn mật” luôn biết cách giữ ong, giữ rừng.

RONG RUỔI NHƯ ONG TÌM MẬT

Chúng tôi may mắn được “thầy ong” Lâm Dương, ngụ ấp 2, xã Tân Thành (TX. Đồng Xoài) cho theo vào rừng “ăn mật”. Từ Đồng Xoài, chạy xe máy đến xã Đồng Tâm (Đồng Phú) rồi men theo con đường đất đỏ xuyên qua hàng chục vườn điều, cao su. Khi con đường nhỏ lại, khe suối xuất hiện dày hơn, chúng tôi lội bộ hàng chục kilômét luồn qua các con suối, triền dốc để tìm mật. Những cây gai xấu hổ, mai dương... giăng ngang lối mòn đã làm xước cổ chân các thầy ong.

Với kinh nghiệm 10 năm lặn lội cùng ong rừng tìm mật, anh Lâm Dương nói: “Làm nghề này trước hết mắt phải tinh để quan sát, theo dõi đường ong bay và phải hiểu đặc tính của loài ong. Tổ ong thường được làm từ bột cây khô, nước và mật hoa. Mùa nắng, ong cần nhiều nước để giữ ẩm cho tổ và làm mát ong con. Do đó, ong thường làm tổ gần khe suối để lấy nước cho tiện. Hiểu được đặc tính này, chúng tôi thường tìm ong ở khu vực gần suối, khi ong xuống lấy nước sẽ dẫn mình về tổ. Cũng có những con ong thợ tinh khôn, khi vận chuyển mật hoặc nước về gần tổ đã đánh lừa mình bằng cách bay vòng hoặc bay thẳng lên không trung rồi biến mất”.

Ong làm tổ và cho mật quanh năm, nhưng thời điểm mật nhiều và tốt nhất là khi đất trời vào xuân. Thời điểm này, các loài hoa đua nở, những con ong thợ chăm chỉ tích góp những giọt mật ngọt. Để tìm ong nhanh, căn cứ vào mùa hoa mà người đi tìm chọn cánh rừng có loài hoa đó để tìm mật. Loài ong mật thường làm tổ trong các khu rừng tràm và cao su. Đến mùa hoa điều, cà phê, hoa cỏ dại... những “thầy ong” lại đi tìm mật ong ruồi.

GÌN GIỮ CHO MÙA SAU

Theo anh Dương, bắt ong khá đơn giản, chỉ cần một bao thuốc lá (loại gì cũng được), một kéo cắt cây, một cái dao rựa, bọc ni-lon và dây thun. Khi tìm thấy tổ ong, chỉ cần lấy một điếu thuốc lá, châm lửa kéo một hơi dài rồi phà khói thuốc vào tổ ong. Anh Dương nói: Phà khói như vậy làm ong cay mắt và dồn lại một chỗ, nó cũng không chích mình.

Rừng núi Bình Phước có nhiều loài ong sinh sống. Chỉ tính riêng ong hút mật làm tổ đã có đến ba loài: Ong ruồi, ong mật, ong lỗ (ong khoái). Gần trưa, anh Dương phát hiện tổ ong ruồi nằm dưới thung lũng và chỉ cho tôi xem. Tổ ong to gần bằng chiếc quạt giấy. Phần tiếp giáp với thân cây là ké mật (tổ trái ké) phình to như bắp tay. Anh mở bao lấy vật dụng, phủi ong, cắt mật. Sau khi cắt tổ rời khỏi cây, anh Dương tách riêng phần trái ké và phần sáp ong. Phần trái ké được bọc túi ni-lon cột chắc hai đầu để mật chảy ra vẫn giữ lại được. Và chúng tôi tiếp tục đi. Khi mặt trời đứng bóng, tổ ong thứ hai lộ ngay trước mặt. Tổ này to hơn. Anh Dương say sưa thổi ong, lấy mật, quên cả nắng gắt trên đầu.

Ong làm tổ bất cứ nơi đâu, có lúc trên cây điều, cà phê, cao su, tràm, le, lồ ô... thậm chí trên những cây dại và bụi rậm. Người tìm mật ong phải chui trong bụi rậm, leo trèo trên những cành cây cao nên chuyện bị rắn, rết cắn, ngã gãy tay, chân, bị gai đâm, cứa khắp người... rất bình thường. “Đi tìm mật bị ong đốt là thường xuyên. Mỗi lần bị đốt, chỉ cần tìm đúng chỗ và rút nọc ong để lại trên người ra, một lúc sẽ bớt đau nhức. Riêng ong mật hung dữ hơn, nó đốt lên đầu, tai sưng híp mặt không nhìn thấy đường” - anh Dương chia sẻ.

Vào mùa ong hút mật làm tổ, mỗi ngày trên địa bàn Bình Phước có hàng chục người len rừng “săn” mật. Anh Dương cho hay: “Tôi quen khoảng 10 người chuyên “ăn mật” ong rừng. Hầu hết họ là những người đi tìm mật chuyên nghiệp. Lượng mật thu về sau từng ngày tùy thuộc vào kinh nghiệm của từng người. Ngày có, ngày không, trung bình mỗi thợ săn mật ở vùng này luôn đạt từ 250 đến 300 ngàn đồng/ngày”.

Tìm được mật, được sống với “nghiệp” là niềm vui lớn của người “ăn mật” nên tất cả những người theo ong ở rừng đều biết quý ong, yêu rừng. Các thầy ong đều không đánh khói mặt trước tổ vì sợ làm suy sức ong chúa; không bắt ong chúa và ong thợ để duy trì đàn cho mùa sau. Sau khi xong các công đoạn bắt ong phải dập tắt lửa, khói; hút xong thuốc lá phải dụi tàn để không bị cháy rừng.

CẨN THẬN MUA PHẢI MẬT ONG RỪNG GIẢ

Mật ong rừng có giá trị nên nhiều người đã làm giả để bán. Theo kinh nghiệm của dân săn mật ong rừng chuyên nghiệp: Mật ong thật, trái ké còn nguyên lớp màng che và mật không bị chảy ra ngoài. Mật ong rừng rất dẻo, thơm, ngọt thanh, để lâu không chua, có thể để từ 5-7 năm không mất mùi vị. Lúc mới lấy về, mật vàng ươm, để thật lâu mật mới ngả màu đỏ. Riêng mật ong nuôi loãng, để lâu sẽ ngả màu đen, vị hơi nhẩn đắng.

 Hiện nay, có một số người vì hám lợi đã thu mua sáp ong rừng. Sau đó họ dùng đường thanh và một ít mật ong nuôi (tạo mùi thơm) cho vào nước quấy tan, rồi cho sáp ong vào để lừa người mua. Nhiều trường hợp còn tinh vi hơn khi thu mua những trái ké ong rừng, sau đó dùng bơm kim tiêm hút mật thật ra rồi bơm mật ong nuôi đã được pha sẵn vào. Đối với những trái ké không có mật hoặc ít mật thì trực tiếp bơm mật ong giả vào.

Tuy nhiên những hình thức gian lận này không thể qua được mắt các thầy ong. Anh Dương chỉ cách nhận diện mật ong giả: Vì mật ong giả nên độ kết dính thấp, do đó mật thường chảy ra ngoài. Nếu muốn biết chính xác mật ong giả hay thật, chỉ cần lấy một giọt mật cho vào ly nước lạnh. Nếu là mật thật thì nó tan chậm, còn mật ong giả sẽ tan ngay trong nước.                                            

Hương Sơn