Xã hội 20:42, 12/04/2013 GMT+7

Khi những cơn mưa đầu mùa xuất hiện, báo hiệu một mùa gieo trồng mới trên mảnh đất Nam bộ, đồng bào Khơme ở xã Nha Bích (Chơn Thành) lại hân hoan đón tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây. Và cũng như tết cổ truyền của đông đảo đồng bào khác trong cả nước, người dân Khơme đón tết với hy vọng năm mới nhiều thành công và hạnh phúc trong cuộc sống.

HÂN HOAN ĐÓN TẾT

Những ngày giữa tháng 4, không khí chuẩn bị đón tết của đồng bào Khơme ở xã Nha Bích lại rộn rã. Từ già làng, người lớn tuổi đến trẻ em đều háo hức. Bận sửa nhà và chưa sắm được gì nhiều khi ngày tết truyền thống đã cận kề, nhưng trong lòng mẹ con bà Lâm Thị Hố ở ấp 4 cũng vui hơn hẳn. Bà Hố chia sẻ: “Năm nay chắc gia đình tôi cúng đơn giản thôi”. Em Lâm Thạch Lành (16 tuổi), con bà Hố vui vẻ: “Tết nào em cũng lên chùa lễ Phật, cầu cho mẹ được mạnh khỏe, mọi việc thuận lợi...”.

Tết Chôl Chnăm Thmây được tổ chức vào đầu tháng Pôsăk, còn gọi là tháng Chét theo Phật lịch tiểu thừa. Nhưng dù vào tháng nào theo lịch của đồng bào Khơme, tết Chôl Chnăm Thmây năm nào cũng vào các ngày 14, 15 và 16-4 dương lịch (nếu năm nhuận thì bắt đầu từ ngày 13-4 dương lịch).

Cẩn thận cắt tỉa mấy bình bông trang trí bàn thờ Phật và bàn thờ tổ tiên, bà Lâm Thị Xí ở ấp 5 cho biết: “Tết Chôl Chnăm Thmây là do ông bà truyền lại. Ngày trước mỗi khi cúng phải có người để bà bóng (người nhập xác thần Têvêra - theo người Khơme là vị tiên được đưa xuống cai quản dân chúng trong một năm) nhập về, làm theo đúng tục lệ. Nay không tìm ra bà bóng nên mình chỉ cúng đơn giản để giữ nét văn hóa xưa. Đồng bào mình chuẩn bị đồ cúng ông bà, cúng Phật, cầu một năm mới bình an, hạnh phúc và nhiều may mắn”.

 Chôl Chnăm Thmây là tết truyền thống lớn nhất của đồng bào Khơme. Qua một năm làm ăn dù giàu hay nghèo người dân đều háo hức đón tết. Đồng bào Khơme ở ấp 5 sau khi cúng ông bà, tổ tiên sẽ rủ nhau ra cúng thần miếu trong ấp. Vật phẩm cúng tế gồm đầu heo, gà luộc, trái cây, xôi, nhang, đèn... Kèn, trống, đội nhạc không thể thiếu trong ngày lễ. Hai lá cờ miễu, một lá có biểu tượng hình tam giác tượng trưng cho nữ giới, lá còn lại hình tròn tượng trưng cho nam giới. Hai lá cờ có ý nghĩa xua đuổi tà ma, yêu quái không được đến và làm phiền người dân trong năm.

Đối với trẻ em, khi đến tết Chôl Chnăm Thmây, sự háo hức còn nhân lên nhiều lần. Chiều ngày trước tết, đông đảo trẻ em tập trung tại nhà trưởng ấp, sau đó đi đến từng nhà dân để trừ ma, quỷ... Không chỉ với trẻ em Khơme mà kể cả người Kinh, người Xêtiêng đều có thể tham dự. Em Điểu Chăm Đrinh Mini (lớp 8A3, trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm, xã Nha Bích) hào hứng: “Không phải là đồng bào Khơme, nhưng tụi em vẫn có thể tham gia lễ hội, vào ban đuổi quỷ, trừ tà của trẻ em trong ấp, vui lắm”.

CẦU CHÚC BÌNH AN

Như thường lệ, khoảng 5 giờ chiều 14-4, đồng bào Khơme ở xã Nha Bích sẽ tập trung về cổng chùa Bồ Đề để tiến vào cúng Phật. Khoác trên người những bộ quần áo sặc sỡ, nét mặt vui tươi, mỗi người sẽ mang theo vật phẩm như đèn, bông, trái cây... vào cúng chùa. Trước khi vào, đồng bào thường có nghi lễ nhiễu Phật.

Hòa thượng Pháp Tuệ, Trụ trì chùa Bồ Đề cho biết: Nghi thức nhiễu Phật bày tỏ tấm lòng tôn kính với đức Phật. Mọi người thường tập trung rồi đi ba vòng bên ngoài, sau đó mới vào bên trong. Khi màn đêm xuống, nhà chùa làm lễ cầu an - cầu cho “quốc thái dân an”, mọi người được bình an và hạnh phúc; lễ cầu siêu - cầu cho linh hồn những người đã mất được siêu thoát và thuyết pháp - với đạo lý những điều hay ở đời.

Khi lễ cúng xong, người dân sống trong phần hội với những điệu múa, hát vui nhộn ca ngợi đức Phật, ca ngợi cuộc sống, tình yêu đôi lứa, tình đoàn kết. Ngày cuối cùng làm nghi lễ tắm tượng Phật - có nghĩa là cùng nhau tắm cho sạch sẽ, năm cũ đã qua, năm mới luôn suôn sẻ.

Dưới ấp, các già làng cũng làm lễ cúng thần, cầu bình an cho người dân trong ấp. Vui nhất là hình ảnh đội trừ tà do trẻ em đảm nhiệm sẽ vào từng gia đình làm lễ đuổi quỷ. Tay gõ kiếm, mặt hóa trang bằng phẩm màu xanh đỏ, các em là một phần của nghi thức truyền thống trong dịp tết Chôl Chnăm Thmây. Để cảm tạ đoàn lễ đuổi quỷ, ngoài rắc gạo, muối đuổi tà, gia chủ sẽ biếu vật thực: bánh, kẹo, xôi, trái cây... để các em đem về miếu vui liên hoan.

Tết Chôl Chnăm Thmây đã đến, đông đảo đồng bào Khơ me lại cùng nhau bước sang một năm mới với mong đợi nhiều thành công và hạnh phúc. Với họ, tấm lòng kính Phật luôn là nguyên tắc bất dịch, thể hiện đức tin trong cuộc sống.

Tường Linh - Thanh Nga