Kinh tế 07:36, 05/10/2016 GMT+7

Các ý kiến và báo cáo tại hội thảo cho thấy: Quản lý chồng chéo, chế tài xử phạt thiếu nghiêm minh là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng phân bón giả, kém chất lượng diễn ra phổ biến như hiện nay.

CHẤT LƯỢNG NHƯ ĐẤT SÉT, PHẠT NHƯ “GÃI GHẺ”

Theo các con số điều tra chưa đầy đủ trong các năm qua được Hiệp hội Phân bón Việt Nam cung cấp, cả nước có 63 công ty, tổ hợp sản xuất - kinh doanh phân bón giả, kém chất lượng bán ra trên địa bàn 48 tỉnh, thành. Điển hình như: Công ty TNHH Việt Thái (Đồng Nai) đăng ký chất lượng dinh dưỡng trên giấy phép và bao bì NPK hàm lượng dinh dưỡng 53%, nhưng kiểm định tổng hàm lượng dinh dưỡng chỉ có 7,2%. Công ty cổ phần quốc tế Đông Trung đa yếu tố (Lâm Đồng), đăng ký hàm lượng trên giấy phép và bao bì NPK 53%, nhưng khi kiểm tra tổng hàm lượng dinh dưỡng chỉ có 8,2%. Công ty Đông Hải (Đà Nẵng) trên giấy phép bao bì đăng ký NPK tổng 53% nhưng khi kiểm tra chỉ đạt gần 3%. Một công ty khác mang cái tên đầy tin tưởng - Công ty cổ phần đầu tư khoa học kỹ thuật và công nghệ Việt Pháp (Hà Nội) cũng bị phát hiện 600 tấn phân bón NPK, nhiều bao bì giả mạo in tên các công ty phân bón uy tín trên thị trường như Công ty Bình Điền, Phú Mỹ, Lâm Thao, Cà Mau...

Ông Phạm Ngọc Hùng, Phó chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ chống hàng giả cho hay, các nước trên thế giới chỉ có khoảng 300 sản phẩm phân bón, trong khi ở Việt Nam con số này lên tới 7.000. Quản lý cũng phân công chưa rõ ràng, hiện Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quản lý phân hữu cơ, Bộ Công thương quản lý phân vô cơ. Tuy nhiên, khi phát hiện một công ty sản xuất cả hai loại phân bón này thì không biết trách nhiệm thuộc về ai. Buôn bán phân bón giả ở Việt Nam thường bị xử phạt hành chính là chính, rất ít vụ việc bị xử phạt hình sự. Do đó, các doanh nghiệp sản xuất buôn bán phân bón giả, phân bón kém chất lượng sẵn sàng chịu phạt để thu khoản lợi nhuận lên đến hàng chục tỷ, thậm chí hàng trăm tỷ đồng. Doanh nghiệp chấp nhận nộp phạt bởi tiền xử phạt quá ít, chỉ như kiểu “gãi ghẻ” nên họ cứ nộp phạt xong lại làm tiếp.

CHỦ YẾU CÔNG NGHỆ “CUỐC XẺNG”

Theo số liệu của Tổng cục Hóa chất, Bộ Công thương, hiện cả nước có khoảng 800 doanh nghiệp sản xuất phân bón vô cơ, phân bón hữu cơ. Các đơn vị sản xuất phân bón quy mô lớn thuộc Tập đoàn Hóa chất Việt Nam, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam và một số doanh nghiệp vốn đầu tư nước ngoài (phân bón Việt Nhật, Ba Con Cò...).

Doanh nghiệp tư nhân chiếm đa số trong các doanh nghiệp sản xuất phân bón, ngoại trừ một số cơ sở được đầu tư khá bài bản, hầu hết đều nhỏ lẻ, mức đầu tư thấp, sản xuất theo mùa vụ, công nghệ đơn giản; phần lớn doanh nghiệp không đáp ứng yêu cầu về điều kiện sản xuất phân bón như trang thiết bị, nhà xưởng, phòng thử nghiệm phân tích chất lượng, phòng cháy chữa cháy, an toàn, môi trường.

Về công nghệ sản xuất, đa số doanh nghiệp sản xuất phân đơn (đạm urê, DAP, super lân, lân nung chảy...) là các doanh nghiệp lớn, điều kiện sản xuất đảm bảo dựa trên công nghệ tiên tiến, có chiến lược phát triển thương hiệu rõ ràng, đáp ứng yêu cầu về kiểm soát chất lượng ra thị trường. Các loại phân hỗn hợp như NPK, trung lượng, vi lượng, phân bón lá các loại, hầu hết được sản xuất với trang thiết bị đơn giản, phối trộn cơ học giữa các thành phần dinh dưỡng để tạo thành sản phẩm.

Thống kê cho thấy chì có một số đơn vị sử dụng công nghệ tiên tiến để sản xuất phân bón hỗn hợp như Công ty phân bón Việt Nhật, Công ty Ba Con Cò, Công ty cổ phần phân bón và dịch vụ tổng hợp Bình Định, Công ty TNHH MTV On Oanh, Công ty cổ phần phân bón Bình Điền, Công ty Tiến Nông Thanh Hóa và sắp tới là Công ty cổ phần Đạm Phú Mỹ, Công ty phân bón Cà Mau... Xu hướng sản xuất phân hỗn hợp NPK từ phản ứng hóa học, tạo hạt bằng tháp cao đang được nhiều doanh nghiệp quan tâm.

Về phân bố địa lý, khu vực phía Nam chiếm khoảng 70% số lượng doanh nghiệp sản xuất và tiêu thụ cả nước, tập trung tại một số tỉnh Long An, Cần Thơ, Tiền Giang, An Giang và thành phố Hồ Chí Minh.

Về hoạt động kinh doanh, hiện nay cả nước có hàng ngàn cơ sở kinh doanh lớn, nhỏ. Phân phối phân bón ở Việt Nam chủ yếu dựa trên hệ thống đại lý và chuỗi cửa hàng. Có một số ít doanh nghiệp có thể vừa sản xuất vừa phân phối hàng hóa tới tay người tiêu dùng.

CẦN SỬA ĐỔI QUY ĐỊNH PHÙ HỢP THỰC TẾ

Công tác quản lý phân bón tập trung vào hai phương diện: Một là, quản lý hoạt động đầu tư, định hướng phát triển ngành đảm bảo đáp ứng được nhu cầu trong nước, sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên, nâng cao giá trị tăng thêm và sức cạnh tranh của sản phẩm. Hai là, quản lý sản xuất - kinh doanh, chất lượng nhằm phát triển thị trường phân bón lành mạnh, đảm bảo chất lượng phân bón phục vụ sản xuất nông nghiệp.

Trước những bức xúc về tình trạng phân bón giả, kém chất lượng, Hiệp hội Phân bón Việt Nam cùng đại diện các bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Công thương và doanh nghiệp kiến nghị Chính phủ sửa đổi, bổ sung Nghị định số 202/2013/NĐ-CP, Thông tư số 41 và 29 về quản lý phân bón theo hướng quy định cụ thể hơn trách nhiệm của chính quyền các cấp ở địa phương khi để xảy ra những vụ việc vi phạm về sản xuất - kinh doanh phân bón giả, kém chất lượng... Trong thời gian chờ đợi sửa đổi nên thống nhất một cơ quan quản lý mặt hàng này, thay vì hiện nay có tới 2 cơ quan cùng “quản” là Bộ Công thương và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Ở cấp tỉnh cần thành lập ban kiểm tra liên ngành gồm: sở công thương và sở nông nghiệp và phát triển nông thôn thống nhất một quy chế, tiện việc kiểm tra các cơ sở, cá nhân sản xuất phân bón mà không bị chồng chéo.

Hội nghị cũng đề xuất kiện toàn và tổ chức lại hệ thống trung tâm kiểm nghiệm, kiểm định của hai bộ về phân bón vô cơ và hữu cơ. Đồng thời, tăng mức chế tài xử phạt đối với cơ sở, cá nhân sản xuất - kinh doanh cũng như trung tâm kiểm nghiệm, kiểm định vi phạm quy định về phân bón. Tổ chức đợt tổng kiểm tra hệ thống sản xuất - kinh doanh phân bón trên toàn quốc; trong đó làm điểm ở các địa bàn TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Nghệ An; cương quyết xóa sổ những đơn vị không đủ điều kiện quy định để góp phần lập lại trật tự thị trường phân bón.

Đặc biệt, để phù hợp với tình hình thực tế, đảm bảo lợi ích người nông dân cũng như doanh nghiệp sản xuất trong nước, Hiệp hội Phân bón Việt Nam, Bộ Công thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cùng nhiều doanh nghiệp đều đồng kiến nghị sớm sửa đổi Luật số 71/2014/QH13 sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật về thuế.

Phương  Hà (tổng hợp)