2016 GMT+7

CHUYỂN GIAO CÔNG NGHỆ CHẾ BIẾN ĐIỀU SANG CHÂU PHI

Doanh nghiệp ngành điều kêu cứu

Chủ nhật, 17/04/2016 | 07:46:00

BP - Xuất phát từ lo ngại khi Bờ Biển Ngà nắm được công nghệ, máy móc chế biến điều sẽ đe dọa nghiêm trọng sự phát triển của ngành điều Việt Nam, các doanh nghiệp (DN) điều vừa có văn bản “kêu cứu” lần hai, đề nghị bộ, ngành, cơ quan liên quan ngăn cản chương trình hợp tác chuyển giao công nghệ, máy móc chế biến điều giữa Trường đại học Bách khoa TP. Hồ Chí Minh với Hội đồng Bông và Điều Bờ Biển Ngà.

NIỀM TỰ HÀO CỦA NGÀNH ĐIỀU

Nếu trước đây, một máy bóc vỏ lụa hạt điều mua từ Ý có giá tới 27.000 euro (gần 650 triệu đồng, tính theo tỷ giá hiện nay) thì DN chế biến xuất khẩu hạt điều Việt Nam chỉ phải bỏ ra 250 triệu đồng để sử dụng công nghệ trong nước. Chính vì vậy, hầu hết DN chế biến hạt điều đều sử dụng máy móc trong nước sản xuất. Ông Nguyễn Xuân Khôi, Giám đốc Công ty khuôn máy Việt, hội viên Hiệp hội Điều Việt Nam, tự tin nói: “Không chỉ tiết kiệm được hàng tỷ đồng chi phí đầu tư máy móc, thiết bị mà điều đáng nói là chất lượng, công nghệ máy móc Việt Nam hiệu quả, chính xác không thua hàng ngoại”.

Phân loại hạt điều tại Công ty Hoàng Sơn 1 - Ảnh: L. Phương

Ông Phạm Văn Công, Phó chủ tịch kiêm Trưởng ban công nghệ, Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas) nói rõ: Chế biến xuất khẩu hạt điều có 9 công đoạn thì hiện nay 8 công đoạn sử dụng máy móc, thiết bị trong nước. 4-5 năm về trước, DN điều phải nhập khẩu 100% máy móc từ các nước Trung Quốc, Ý, Ấn Độ. Có những loại máy nhập từ Ý giá hơn 1 tỷ đồng. Để khắc phục tình trạng phụ thuộc máy móc ngoại, DN điều đã liên kết với các DN cơ khí trong nước để chế tạo thành công nhiều loại máy móc, thiết bị cho các công đoạn chế biến xuất khẩu hạt điều.

Năm 2015, kim ngạch xuất khẩu điều Việt Nam đạt 2,5 tỷ USD, giữ vững ngôi vị hàng đầu trong 10 năm liền. Hiện chưa có quốc gia nào là đối thủ của Việt Nam trong công nghiệp chế biến nhân điều, nhờ lợi thế giá rẻ cả về công nghệ chế biến, thiết bị được sản xuất trong nước và nhân công lao động. Công suất chế biến điều Việt Nam đạt 1,3 triệu tấn nguyên liệu điều thô, trong đó nhập khẩu 816 ngàn tấn từ 25 quốc gia (Bờ Biển Ngà chiếm 36% điều thô nhập khẩu).

Nhiều loại máy móc do DN Việt chế tạo có một số tính năng vượt trội so với máy móc hiện đại của Ý, Ấn Độ. Ví dụ như máy bóc vỏ lụa của nước ta tỷ lệ hạt tróc vỏ cao hơn, thổi sạch hơn máy nhập từ Ý. Máy cắt vỏ hạt điều trong nước độ bung nhân đạt tỷ lệ cao nhất 90%, 10% còn lại do hạt điều bị dị dạng. Như vậy có thể nói đạt độ chính xác tới 100%. Không chỉ chủ động công nghệ, tiết kiệm chi phí đầu tư máy móc, DN chế biến hạt điều còn giảm được chi phí nhân công. Nếu trước đây cần khoảng 100 lao động thì với máy móc trong nước sản xuất chỉ cần 20-30 lao động. Điều này giúp giảm nhiều chi phí, giảm giá thành sản xuất, tăng sức cạnh tranh trên thị trường.

“CON DAO HAI LƯỠI”

Tại hội nghị triển lãm thiết bị công nghệ chế biến điều Sietta năm 2014, Đại học Bách khoa thành phố Hồ Chí Minh đã ký kết chuyển giao thiết bị công nghệ chế biến điều cho châu Phi. Tiếp tục tháng 2-2016, Đại học Bách khoa thành phố Hồ Chí Minh ký kết và chuyển giao thiết bị, công nghệ chế biến điều Việt Nam sang Bờ Biển Ngà. Việc làm này dấy lên mối quan ngại trong cộng đồng ngành chế biến hạt điều. Có thể vài DN, cá nhân hưởng lợi từ việc hợp tác này nhưng hậu quả lâu dài sẽ khó lường hết. Rất nhiều hội viên Vinacas cảnh báo, một khi đã nắm được công nghệ chế biến thì Bờ Biển Ngà sẽ hạn chế bán điều thô. Và đó là tấm gương để các nước châu Phi như Ghana, Benin, Guinea Bissau, Mozambique... đi theo, hạn chế xuất khẩu điều thô, trở thành đối thủ cạnh tranh ngay với Việt Nam. Ngành điều Việt Nam với hàng triệu lao động sẽ “chết đứng” vì sự hợp tác này.

Nhờ máy phân loại hạt điều nên Công ty TNHH chế biến điều Hoàng Sơn 1 (Bù Đăng) giảm đáng kể số lượng nhân công

Ngày 10-4, chuyên gia Nguyễn Văn Lãng, nguyên Phó chủ tịch Vinacas và là một trong những người đặt nền móng cho ngành điều Việt Nam, đại diện các DN điều đã đứng tên gửi các bộ: Tài chính, Công thương, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Giáo dục và Đào tạo, Khoa học - Công nghệ, Nội vụ và hai cơ quan là Tổng cục Hải quan và Vinacas, đã thể hiện rõ kiên quyết của không ít DN điều về việc không chuyển giao công nghệ, máy móc chế biến điều cho các nước châu Phi.

Từ năm 1999, dư luận đã từng không đồng tình việc Trung tâm Nghiên cứu và chuyển giao công nghệ (Sở Khoa học - Công nghệ thành phố Hồ Chí Minh) ký hợp đồng xuất khẩu thiết bị chế biến hạt điều cho Mozambique. Khi đó, công luận và dư luận ngành điều đã phản ứng quyết liệt. Tại thời điểm đó, Vinacas cũng đã từng khẳng định, công nghệ chế biến hạt điều là của Việt Nam mà chủ sở hữu là ngành điều Việt Nam nên Bộ Khoa học - Công nghệ và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn buộc phải ra văn bản đề nghị Chính phủ chỉ đạo dừng xuất khẩu máy móc, chuyển giao công nghệ chế biến điều Việt Nam ra nước ngoài.

Chuyên gia Nguyễn Văn Lãng lý giải: Bờ Biển Ngà là quốc gia trồng điều và xuất khẩu điều thô lớn nhất toàn cầu, có chiến lược 10 năm tới nâng cao năng suất và sản lượng cũng như mục tiêu chế biến điều tại chỗ lên đến 50% thay vì xuất thô, để có thể từng bước cạnh tranh trực tiếp với Việt Nam và Ấn Độ. Quốc gia này có những bước đi khá bài bản để có thể đạt được mục tiêu như gia tăng bảo hộ sản xuất trong nước, hạn chế xuất khẩu điều thô, tăng cường hợp tác với Việt Nam như ký biên bản hợp tác với Bình Phước, Vinacas, liên kết mở trường dạy nghề tại Bờ Biển Ngà với Đại học Bách khoa thành phố Hồ Chí Minh, mở văn phòng đại diện tại thành phố Hồ Chí Minh...

Ông Lãng khẳng định: Rất nhiều người coi công nghệ chế biến hạt điều Việt Nam chính là “bí kíp” góp phần vào sự thành công của ngành chế biến điều trong nước 25 năm qua. Từ chỗ xuất khẩu hạt điều thô giá trị thấp, Việt Nam đã vươn lên trở thành quốc gia chế biến và xuất khẩu nhân điều hàng đầu thế giới. Công nghệ chế biến hạt điều của Việt Nam là điều không chỉ các quốc gia có nền chế biến lâu đời như Ấn Độ và Brazil mà cả cộng đồng các quốc gia có diện tích điều lớn ở châu Phi - vốn từ trước đến nay chỉ xuất khẩu điều thô, đều rất quan tâm và mong muốn tìm hiểu cũng như tiếp cận. Từ năm 2006, có nhiều đoàn từ Ấn Độ, Bờ Biển Ngà, Nigeria, Mozambique, Tanzania... đến Việt Nam để tìm hiểu về công nghệ này. Trong đó, quyết tâm nhất là Bờ Biển Ngà thông qua hoạt động của Hội đồng Bông và Điều Bờ Biển Ngà.

Phương Hà (tổng hợp)