Kinh tế 15:44, 25/09/2015 GMT+7

Cần hiểu đúng về TPCN

TPCN là sản phẩm giao thoa giữa thực phẩm và thuốc nên còn gọi là thực phẩm - thuốc (Food - Drug). Điều này có nghĩa TPCN là loại thực phẩm dùng theo hướng dẫn của nhà sản xuất, không cần có sự kê đơn của thầy thuốc. Nhưng mục đích dùng không phải vì dinh dưỡng thông thường mà vì tác dụng hỗ trợ chức năng nào đó cho cơ thể, giảm nguy cơ bệnh tật.

Nguồn gốc của TPCN là từ cây cỏ và sản phẩm động vật tự nhiên (có cùng nguồn gốc với thuốc y học cổ truyền). Xu thế của thế giới, nhất là ở các nước không có nền y học cổ truyền thì các dạng sản phẩm này được sản xuất hiện đại hơn, theo công thức nhất định và đổi thành TPCN với hàm lượng hoạt chất, vi chất ở mức như nhu cầu của cơ thể hằng ngày.

Bộ Y tế đã ban hành Thông tư số 43/2014/TT-BYT ngày 24-12-2014 quy định về quản lý TPCN kèm theo Thông tư số 19/2012/TT-BYT: Hướng dẫn việc công bố hợp quy và công bố phù hợp an toàn thực phẩm. Điều kiện để sản phẩm TPCN lưu hành trên thị trường Việt Nam phải được chứng nhận công bố tiêu chuẩn sản phẩm.

Khó khăn trong quản lý

Trong 6 tháng đầu năm nay, theo thống kê của Cục An toàn thực phẩm - Bộ Y tế, đã có rất nhiều cơ sở sản xuất TPCN giả bị phát hiện, phạt hơn 5 tỷ đồng. Mặc dù các cơ quan chức năng triển khai công tác quản lý chất lượng, vệ sinh an toàn TPCN đã từng bước đáp ứng yêu cầu nhưng cũng còn một số tồn tại như: hành lang pháp lý về quản lý sản phẩm theo quy định mới chưa hoàn thiện (chưa xây dựng được quy chuẩn kỹ thuật đối với TPCN). Quảng cáo tràn lan, tính trung thực của sản phẩm chưa được kiểm chứng. Thiếu cơ sở xác định tính đúng đắn của thông tin trên nhãn sản phẩm như tác dụng, khuyến cáo, liều sử dụng, đối tượng sử dụng. Theo quy định, trước khi quảng cáo, nội dung phải được cơ quan chuyên môn thẩm định. Tuy nhiên, doanh nghiệp muốn bán nhiều sản phẩm thu lợi nhuận nên đã bất chấp sai phạm, cố tình quảng cáo thổi phồng, sai sự thật, gây thiệt hại cho người tiêu dùng.

Vấn đề chất lượng hiện chỉ dựa vào công bố hợp quy hoặc công bố phù hợp quy định an toàn thực phẩm. Việc đánh giá tính hiệu quả, công bố về tác dụng với sức khỏe của sản phẩm chủ yếu dựa vào bằng chứng kinh nghiệm (cơ sở y học cổ truyền); mới kiểm nghiệm được chỉ tiêu an toàn (vi khuẩn, kim loại nặng, nấm mốc).

Công tác tuyên truyền giáo dục còn hạn chế, nên người sản xuất - kinh doanh và tiêu dùng chưa hiểu biết đầy đủ về TPCN. Ngoài ra, lực lượng thanh tra còn mỏng và xử lý chưa được mạnh tay, chế tài chưa đủ mạnh nên các doanh nghiệp vẫn liên tục vi phạm.

Công tác thanh - kiểm tra trên địa bàn tỉnh

Qua thanh - kiểm tra an toàn thực phẩm các cơ sở sản xuất - kinh doanh, nhập khẩu TPCN, thực phẩm tăng cường vi chất dinh dưỡng năm 2015, Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm nhận thấy, nhìn chung cơ sở đều có ý thức chấp hành quy định về an toàn thực phẩm trong sản xuất - kinh doanh như: giấy đủ điều kiện an toàn thực phẩm; chứng nhận đạt GPP; khám sức khỏe đúng định kỳ; tập huấn kiến thức vệ sinh an toàn thực phẩm; có hóa đơn, hợp đồng mua bán thực phẩm, giấy xác nhận công bố phù hợp quy định an toàn thực phẩm của các sản phẩm đang kinh doanh; Nhãn mác trên sản phẩm (nhãn chính, nhãn phụ) đều có nguồn gốc, xuất xứ, hạn sử dụng theo quy định. Cơ sở kinh doanh cũng đã chấp hành các điều kiện chung bảo đảm ATTP như: có đủ diện tích khu vực trưng bày sản phẩm kinh doanh, có giá kệ, tủ bày sản phẩm, có thiết bị kiểm soát nhiệt độ, người kinh doanh được tập huấn kiến thức, có khám sức khỏe và mặc trang phục riêng. Tuy nhiên, do kinh doanh TPCN, thực phẩm tăng cường vi chất dinh dưỡng trên địa bàn tỉnh không nhiều nên đa phần kinh doanh lồng ghép trong các nhà thuốc, quầy thuốc tây, đại lý thuốc  tây. Vì thế, việc chấp hành về điều kiện an toàn thực phẩm còn hạn chế. Chủ cơ sở và người trực tiếp kinh doanh TPCN chưa xác nhận kiến thức về an toàn thực phẩm theo Thông tư liên tịch số 13/2014/TTLT-BYT-BNNPTNT-BCT, chưa khám sức khỏe định kỳ. Hóa đơn, chứng từ chứng minh nguồn gốc, xuất xứ thực phẩm chưa lưu tại nơi kinh doanh; sắp xếp khu vực bày bán TPCN, thực phẩm tăng cường vi chất dinh dưỡng chưa tách biệt với các mặt hàng khác.

Trong quá trình thanh - kiểm tra có nhiều cơ sở vi phạm bị nhắc nhở, trong đó 22/60 cơ sở kinh doanh TPCN chưa thực hiện đầy đủ các điều kiện quy định bị cảnh cáo, xử phạt. Thậm chí có cơ sở không chấp hành khi đoàn mời về làm việc.

Giải pháp quản lý TPCN

Theo ông Phan Thanh Dũng, Chi cục trưởng Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm, để quản lý TPCN đồng bộ, quy củ, hạn chế đến mức thấp nhất việc “treo đầu dê, bán thịt chó” thì ngoài đẩy mạnh tuyên truyền, thẩm định điều kiện cơ sở, điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm để quản lý tại các cơ sở sản xuất, chế biến, kinh doanh TPCN thì cũng cần đẩy mạnh công tác phối hợp thanh - kiểm tra liên ngành. Đặc biệt chú ý khâu hậu kiểm tra. Từ đó sớm phát hiện vi phạm, nhất là trong lĩnh vực quảng cáo. Đồng thời kiên quyết xử lý nghiêm để tăng cường hiệu lực quản lý. Sản phẩm TPCN đều phải được công bố tiêu chuẩn chất lượng trước khi lưu hành ra thị trường (cả TPCN sản xuất trong nước và nhập khẩu). Khi làm thủ tục đăng ký công bố tiêu chuẩn phải cung cấp đầy đủ các tài liệu liên quan có giá trị pháp lý chứng minh tác dụng đăng ký, nước sở tại cho phép lưu hành. 

Phương Thúy