Kinh tế 09:51, 18/07/2014 GMT+7

Bùng nổ về diện tích

Năm 1997, phần lớn diện tích cao su thuộc về các công ty nhà nước, số ít thuộc các hộ tiểu điền. Đặc biệt, lúc đó Bình Phước chưa có trang trại, chưa có hộ nào trồng khoảng 100 ha trở lên, chủ yếu là các hộ trồng nhỏ lẻ từ vài ha đến chục ha.

Theo thống kê, hiện tổng diện tích cao su của các đơn vị nhà nước và địa phương ở Bình Phước khoảng 70.000 ha, chiếm 1/3 diện tích cao su toàn tỉnh. Do giá mủ tăng cao trong các năm 2010, 2011 nên nhiều hộ dân đã mở rộng diện tích. Nhiều người từ các tỉnh, thành phố khác về lập trang trại và có nhiều doanh nghiệp, tổ chức đã tìm đến thuê đất, hợp tác, liên doanh, liên kết trồng cao su. Chỉ từ năm 2010 đến nay, Bình Phước đã bùng nổ về diện tích trồng cao su. Nhiều cánh rừng, vườn cây ăn trái bị thay thế bằng cây cao su. Tuy diện tích lớn nhưng năm 2013, Bình Phước chỉ có 144.205 ha cao su cho khai thác, còn lại đang trong thời kỳ kiến thiết cơ bản.

Theo lãnh đạo một số đơn vị cao su quốc doanh ở Bình Phước, năng suất vườn cây của các công ty tăng liên tục. Nếu năm 2004 năng suất bình quân chỉ 1,670 tấn/ha, thì nay đã đạt hơn 2 tấn/ha. Năm 2012, Công ty cổ phần Cao su Đồng Phú đạt năng suất bình quân 2,3 tấn/ha, cao su Phú Riềng, Lộc Ninh... cũng đạt trên 2 tấn/ha. Đặc biệt, nhiều nông trường, đơn vị sản xuất đã cán mốc hơn 2,5 tấn/ha. Trong khi đó, diện tích cao su tiểu điền năng suất chỉ trên dưới 0,8 tấn/ha. Theo khảo sát của Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam, năm 2004, năng suất vườn cây tiểu điền chỉ đạt bình quân 691kg/ha. Như vậy, sau 8 năm, năng suất cao su tiểu điền tuy có tăng nhưng không đáng kể so mặt bằng chung của các đơn vị cao su quốc doanh.

Những nguyên nhân cơ bản

Theo một cán bộ Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, có nhiều yếu tố để cây cao su cho năng suất cao, trong đó đất và khí hậu là vấn đề cơ bản. Vì vậy, sau khi tái lập tỉnh, ngành nông nghiệp đã điều tra, khảo sát địa hình, lập quy hoạch vùng cho từng loại cây. Cây cao su không trồng ở vùng trũng, vùng bị ngập, bị nhiễm phèn nặng hay vùng đồi có độ dốc lớn. Thế nhưng, do lợi nhuận thu về từ cây cao su cao so nhiều loại cây trồng khác nên người dân đã bất chấp mọi khuyến cáo để mở rộng diện tích. Việc mở rộng diện tích ồ ạt đã phá vỡ quy hoạch vùng, sản phẩm làm ra vượt nhu cầu tiêu thụ của thị trường. Hơn nữa, việc trồng cao su không phù hợp điều kiện thổ nhưỡng cây sẽ sinh trưởng kém, năng suất thấp. Trong khi hầu hết vườn cây của các đơn vị quốc doanh đều có nguồn gốc từ những năm trước giải phóng như Bình Long, Lộc Ninh và Đồng Phú; các đơn vị như Phú Riềng, Sông Bé... sau này được hình thành trên vùng đất màu mỡ, bằng phẳng, phù hợp với cây cao su.

Theo một cán bộ phòng Nông nghiệp Công ty TNHH MTV Cao su Phú Riềng: “Ngoài yếu tốt đất, khí hậu, vòng đời... của cây thì kỹ thuật chọn giống, trồng mới, chăm sóc vườn cây cao su kiến thiết cơ bản của tiểu điền không thể bằng các đơn vị quốc doanh. Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam đã có hẳn một viện nghiên cứu chuyên ngành về lai tạo giống, xử lý sâu bệnh và các biện pháp thâm canh. Kết quả nghiên cứu từ viện được các công ty cao su quốc doanh áp dụng triệt để. Còn các hộ dân tuy có hưởng lợi từ thành quả của viện nhưng chỉ ở mức gián tiếp và đi sau. Ví như các đơn vị quốc doanh lấy giống từ viện để trồng thì các hộ tiểu điền mua giống trôi nổi trên thị trường, không nắm được chất lượng nguồn hàng. Khi trồng họ cũng chỉ dựa vào kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau hay do người bán giống hướng dẫn. Do vậy, nhiều loại giống kém chất lượng, bị nhiễm bệnh vẫn được các hộ dân trồng dẫn tới năng suất thấp”.

Ngoài ra, yếu tố về vốn cũng là gánh nặng cho hộ cao su tiểu điền. Thiếu vốn dẫn tới việc chăm sóc, cải tạo vườn cây trong thời kỳ kiến thiết cơ bản không thường xuyên làm cho cây bị còi cọc, không phát huy được đặc tính giống. Khó khăn về vốn và nhu cầu của cuộc sống nên đã có nhiều vườn cây bị khai thác sớm. Anh Nguyễn Văn Sự cho biết: “Hầu hết các vườn cây cao su tiểu điền ở khu vực Bình Long, Hớn Quản đều cạo theo chế độ S2D1 (ngày nào cũng cạo). Việc khai thác bất hợp lý, thiếu khoa học làm cho vườn cây nhanh chóng bị suy kiệt, tỷ lệ cây bị mất mủ cao”.

Có theo kịp về năng suất?

Cao su là loại cây trồng dài ngày, có vòng đời khoảng 25-30 năm nếu chăm sóc tốt. Trong đó, thời gian kiến thiết cơ bản từ 5-6 năm sau khi trồng. Để theo kịp năng suất vườn cây so các đơn vị quốc doanh là rất khó. Tuy nhiên, không phải tất cả các vườn cây cao su tiểu điền đều có năng suất thấp. Những hộ có điều kiện kinh tế khá, nắm bắt được khoa học - kỹ thuật và sử dụng giống mới thì năng suất không thua kém vườn cao su quốc doanh. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để công tác khuyến nông và chuyển giao, quản lý kỹ thuật trồng mới, chăm sóc cao su đến được với nông dân.

Để tăng năng suất vườn cao su tiểu điền cần có nhiều giải pháp khắc phục những nguyên nhân cơ bản nói trên. Những vườn cây trong thời kỳ kiến thiết cơ bản, không nên vì giá mủ xuống thấp mà bỏ mặc. Ngoài ra, để nâng cao năng suất vườn cao su tiểu điền thì chất lượng nguồn giống hết sức quan trọng. Bởi giống tốt, có sức chịu hạn, chống sâu bệnh và phù hợp điều kiện khí hậu, đất đai của từng vùng mới phát huy được năng suất. Được biết, Viện Nghiên cứu cao su thuộc Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam đang thực hiện đề tài xây dựng các vườn cao su từ đại điền đến tiểu điền đạt năng suất 2,5-3 tấn/năm và có nhiều triển vọng thành công. Do vậy, việc “đua” theo năng suất vườn cây cao su quốc doanh là điều khả thi trong tương lai không xa, nhất là giai đoạn thực hiện đề án trồng 700.000 ha cao su của Chính phủ.

Tấn Phong