2024 GMT+7

BIỂN ĐẢO VIỆT NAM

Làng biển nơi địa đầu Tổ quốc

Thanh Trà (t/h)

Thứ 2, 26/02/2024 | 10:02:06

BPO - Làng Trà Cổ xưa, nay là phường Trà Cổ thuộc thành phố Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh, nhưng những nét văn hóa dường như vẫn nối tiếp vẹn nguyên từ thuở khai ấp lập làng.

Lễ hội đình Trà Cổ có tục rước thần trên biển và hội thi “Ông voi” độc đáo - Ảnh nguồn vov.vn

Giữa làng là ngôi đình Trà Cổ đồ sộ mang kiến trúc đặc trưng của đình làng vùng quê Bắc Bộ, tựa như “cột mốc văn hóa Việt” nơi biên ải. Theo hồ sơ xếp hạng di tích, có thể khái quát quá trình hình thành, phát triển của đình Trà Cổ như: Vào thời Lê sơ (thế kỷ XV), khi làng Trà Cổ mới hình thành, khởi thủy di tích là một ngôi đền hoặc ngôi miếu nhỏ, đơn sơ. Đến thế kỷ XVII, khi dân cư đông hơn, đời sống vật chất cao hơn, làng Trà Cổ mới tôn tạo, mở rộng đền, miếu thành đình như hiện nay.

Đời sống của người dân Trà Cổ gắn chặt với biển. Bãi biển nơi đây dài khoảng 17km, cong hình cánh cung, bãi cát trắng mịn, hàng phi lao xanh mượt trải dài tít tắp. Trên những con sóng bạc, ngư dân làng chài ra khơi đêm ngày, mang về những khoang thuyền chất đầy các loại hải sản nức tiếng như ghẹ, bề bề, cá, mực…

Truyền thuyết kể lại rằng, vào thế kỷ XV, có 12 gia đình ngư dân ở Đồ Sơn trong một lần đi đánh cá gặp sóng to gió lớn đã dạt vào một bán đảo hoang vu chỉ có sú vẹt và lau sậy. Nghe tin có thuyền gặp nạn, người dân từ vùng thượng sông Ka Long đã vượt mưa to, gió lớn đem lương thực, trang phục xuống cứu trợ. Trải qua thời gian, trước những thách thức về điều kiện tự nhiên và nguồn sinh kế, 6 gia đình đã rời đi, 6 gia đình còn lại quyết tâm bám trụ khai đất, lập làng, định cư nơi đây.

Với nghị lực và sự kiên trì, từ một nhóm cư dân đầu tiên, vạn chài Trà Cổ được hình thành, song buổi đầu còn thưa thớt và mang tính tự phát. Đến nay, các thế hệ người Trà Cổ vẫn truyền cho con cháu câu “Người Trà Cổ, tổ Đồ Sơn” với ý nhắc nhở rằng tổ tiên của họ quê ở Đồ Sơn. Đây cũng chính là nguồn cội hình thành nên văn hóa của vùng đất Trà Cổ.

Đình Trà Cổ được xây dựng trên khu đất bằng phẳng, cao ráo ở trung tâm của bán đảo Trà Cổ xưa (nay thuộc địa bàn khu Nam Thọ, phường Trà Cổ), cách bãi biển Trà Cổ khoảng 200m theo đường chim bay. Đình Trà Cổ hiện thờ 7 vị thành hoàng làng là: Bạch Điểm Tước, Ngọc Sơn, Huyền Quốc Lã Thái úy, Không Lộ, Giác Hải, Nhân Minh và Quảng Trạch. Bên cạnh đó, đình còn thờ 6 vị hiền tài có công khai hoang lập nên vùng đất Trà Cổ xưa.

Đình Trà Cổ là kiến trúc gỗ có mặt bằng hình chữ Đinh thuộc loại sớm nhất trong lịch sử kiến trúc đình làng nói riêng, lịch sử kiến trúc Việt Nam nói chung. Trải qua hàng trăm năm tồn tại và phát triển, đình Trà Cổ đã được trùng tu nhiều lần nhưng về cơ bản vị trí, kiến trúc, nghệ thuật truyền thống của đình được bảo tồn tương đối nguyên trạng. Hiện nay, đình Trà Cổ được khoanh vùng bảo vệ theo quy định của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.

Ngôi đình Trà Cổ được xây dựng theo kiến trúc cổ bề thế, mái lợp ngói vẩy, 4 góc đao cong vút như một con thuyền rẽ sóng lướt tới, tạo nên dáng vẻ thanh thoát. Các bức cốn ở vì kèo thể hiện đường nét chạm trổ chắc khỏe, tinh xảo và rất sống động, mang dấu ấn thời bấy giờ và được đánh giá là một trong những ngôi đình có quy mô đồ sộ và kiến trúc độc đáo của khu vực đồng bằng Bắc Bộ.

Hằng năm, từ ngày 30-5 đến 3-6 âm lịch, tại đình Trà Cổ diễn ra lễ hội truyền thống. Đây là lễ hội có quy mô lớn, tiêu biểu cho loại hình lễ hội dân gian trên địa bàn thành phố Móng Cái nói riêng và cả nước nói chung. Nét độc đáo của lễ hội đình Trà Cổ là lễ rước thần trên biển và hội thi “Ông voi”.

Với những giá trị to lớn về kiến trúc, nghệ thuật và văn hóa, năm 1974, đình Trà Cổ được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng di tích kiến trúc - nghệ thuật cấp quốc gia và hiện đình được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt.

Cùng với những danh thắng văn hóa, lịch sử đặc sắc trên địa bàn thành phố, đình Trà Cổ và lễ hội truyền thống được lưu truyền qua hàng trăm năm lịch sử, đã và đang trở thành điểm đến hấp dẫn du khách trong nước và quốc tế.