Thời luận 08:18, 10/08/2017 GMT+7

Lương tối thiểu vùng chỉ điều chỉnh đối với khối doanh nghiệp ngoài quốc doanh, 10 năm qua được Chính phủ ban hành nghị định và áp dụng từ ngày 1-1 hằng năm. Vì sao đã trở thành “định kỳ” như thế nhưng lần nào cũng vậy, để đưa ra được một con số luôn phải trải qua tối đa các vòng đàm phán, thỏa thuận theo quy định mới có được kết quả? Và lương tối thiểu có thực sự ý nghĩa đối với người lao động?

Trước tiên nhìn lại “hành trình” để đi đến con số 6,5%: Sau 3 lần họp bàn thỏa thuận giữa đại diện cho doanh nghiệp (Phòng Thương mại - Công nghiệp Việt Nam, viết tắt là VCCI) và đại diện cho người lao động (Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam) không có kết quả, việc tăng lương tối thiểu phải đưa lên Hội đồng Tiền lương quốc gia. Hội đồng Tiền lương quốc gia tổ chức họp cùng đại diện hai bên đến lần thứ 3 (lần cuối theo quy định) trong vòng 3 tháng vẫn không đạt được thỏa thuận, nên phải chọn phương án bỏ phiếu để tìm ra một con số. Ra được con số 6,5%, đại diện cho cả doanh nghiệp và người lao động vẫn bày tỏ không hài lòng!

Vì lần đầu đưa lên Hội đồng Tiền lương quốc gia tháng 6-2017, Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam đề xuất mức tăng 13,3%, còn VCCI thì là 0%! Một tháng sau, Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam đề xuất 8%, VCCI đưa ra con số 5%. Lần thứ 3 ngày 7-7, hai bên giữ quan điểm như đã đưa ra ở lần thỏa thuận thứ 2. Hội đồng Tiền lương quốc gia phải bỏ phiếu chọn 6,5% - tương đương mức giữa hai con số do hai bên đưa ra lần đầu.

Nguyên nhân dẫn tới đình công, lãn công hoặc đưa nhau ra tòa giữa người lao động và doanh nghiệp ở nước ta, chưa có bất kỳ trường hợp nào xuất phát từ mức lương tối thiểu. Nói cách khác, lương tối thiểu chưa bao giờ là “vấn đề” khiến người lao động bận tâm. Bởi đơn giản lương tối thiểu chưa bao giờ là “lương thật” đối với nhiều doanh nghiệp. Cụ thể tăng thêm 6,5% vào năm 2018, vùng cao nhất cũng chưa tới 4 triệu đồng/tháng, trong khi thực tế “lương” của công nhân cao hơn thế nhiều, tăng thêm 16,5% cũng chưa tới.

Ai đã từng cầm trên tay và xem kỹ bảng lương của công nhân trong khu công nghiệp sẽ không khó nhận ra doanh nghiệp đã lách luật, lợi dụng sự yếu thế của người lao động như thế nào. Trong bảng lương đó có lương tương đương với mức lương tối thiểu theo quy định của pháp luật và các khoản khác như tiền ăn, tiền ở, tiền hỗ trợ, tiền tăng ca... tổng cộng ra “lương” thực sự người lao động được nhận. Doanh nghiệp tách ra như vậy để nhằm giảm tiền đóng bảo hiểm cho người lao động, vì tiền bảo hiểm được tính trên % của lương mà không phụ thuộc các khoản tiền khác.

Vì thế, tiền lương tối thiểu tăng hay giảm thực chất chỉ tác động tới số tiền bảo hiểm xã hội doanh nghiệp phải đóng mà thôi. Và những con số % đã nêu, ở một góc độ nào đó chỉ có ý nghĩa tượng trưng. Đã đến lúc giữa Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam và VCCI cùng các cơ quan chức năng ở Trung ương cần có sự khảo sát thực tế từ cơ sở, để từ đó tham mưu cho Chính phủ quyết định mức lương tối thiểu phù hợp với thực tế. Đồng thời, qua đó có giải pháp ngăn chặn việc lách luật như đã nêu trên.

Trần Phương