Thời luận 08:10, 15/06/2017 GMT+7

BP - Sáng 13-6, kỳ họp thứ 3 Quốc hội khóa XIV bắt đầu phiên chất vấn và trả lời chất vấn trực tiếp tại hội trường. Theo chương trình kỳ họp, phiên chất vấn và trả lời chất vấn sẽ diễn ra trong 3 ngày 13, 14, 15-6. Nhiều năm qua, chất vấn và trả lời chất vấn được truyền hình trực tiếp hoặc tường thuật trực tiếp trên website các cơ quan báo chí. Có thể nói, đây là nội dung được cử tri cả nước đã, đang và vẫn sẽ quan tâm nhất tại các kỳ họp của Quốc hội.

Ở địa phương, các kỳ họp HĐND thời gian gần đây được truyền hình trực tiếp phiên khai mạc, bế mạc, một số địa phương cũng truyền hình trực tiếp cả phiên chất vấn và trả lời chất vấn. Mặc dù “sức nóng” và tinh thần quyết liệt của hầu hết các phiên chất vấn tại kỳ họp HĐND chưa được như tại kỳ họp Quốc hội, nhưng đã cho thấy một tinh thần cởi mở hơn rất nhiều. Nhưng tại kỳ họp HĐND của một số địa phương, phiên chất vấn và trả lời chất vấn đã có nhiều vấn đề hấp dẫn để báo chí truyền tải đến nhân dân.

Còn nhớ hơn 10 năm trước, các kỳ họp HĐND TP. Hồ Chí Minh hay HĐND TP. Đà Nẵng được không chỉ cử tri của hai địa phương này, mà đông đảo nhân dân cả nước cùng quan tâm theo dõi. Nhân dân cả nước chờ đợi chất vấn và những “vật chứng” đại biểu Đặng Văn Khoa đem tới kỳ họp của HĐND TP. Hồ Chí Minh. HĐND TP. Hồ Chí Minh còn có các đại biểu như Phạm Minh Trí, Võ Văn Sen... thường xuyên yêu cầu (và được kỳ họp nhất trí) đưa thêm giám đốc sở ra chất vấn vì có những vấn đề cần chất vấn ngay, giải quyết ngay. Đại biểu Phạm Minh Trí còn thẳng thắn với cử tọa và giám đốc trả lời câu hỏi của ông rằng “Nếu chỉ hỏi cho biết, trả lời chất vấn cho qua thì tôi không chất vấn nữa. Bởi vì tôi là một đại biểu HĐND chứ không phải là ca sĩ mà diễn trên nghị trường này”. Tại các kỳ họp của HĐND TP. Đà Nẵng là những chất vấn của chính Chủ tịch HĐND thành phố - cố Bí thư Thành ủy Nguyễn Bá Thanh, khiến các giám đốc sở không thể trốn tránh trách nhiệm, sai sót hay yếu kém thì phải thừa nhận và hứa thì phải thực hiện tới nơi tới chốn...

Theo Đại từ điển Tiếng Việt (Nguyễn Như Ý chủ biên, NXB Văn hóa thông tin, Hà Nội, 1999), chất vấn là “hỏi và đề nghị giải thích rõ về điều gì, việc gì”. Chất vấn của đại biểu HĐND hay đại biểu Quốc hội không chỉ có ý nghĩa như vậy, mà còn là hoạt động giám sát, thể hiện quyền lực của cơ quan dân cử. Quyền này đã được xác định đầy đủ trong Hiến pháp và các luật. Mặc dù đã được quy định cụ thể, rõ ràng quyền hạn, trách nhiệm, nhưng trong thực tiễn vẫn còn không ít đại biểu, không ít quan niệm chưa đúng về chất vấn và trả lời chất vấn. Có trường hợp chất vấn chỉ là câu hỏi với mục đích nhận được thông tin mà mình chưa rõ. Có đại biểu cả nhiệm kỳ không một lần thực hiện quyền chất vấn vì nể nang, ngại va chạm hoặc do năng lực hạn chế... Đối với người được chất vấn, có trường hợp lại xem như “bị soi mói”, yếu kém thì đổ lỗi cho khách quan, cho ngành khác...

Có thể thấy, chất vấn và trả lời chất vấn là biểu hiện rõ ràng nhất thể hiện quyền lực của cơ quan dân cử, quyền lực của đại biểu và quyền lực của nhân dân đối với các hoạt động lập pháp, hành pháp. Các kỳ họp Quốc hội hay HĐND chỉ thật sự thành công khi có những phiên chất vấn và trả lời chất vấn hiệu quả và đại biểu thực thi đầy đủ quyền hạn, trách nhiệm của mình chứ không chỉ là nơi giơ tay hay nhấn nút biểu quyết, bỏ phiếu.

Trần Phương