Thời luận 07:57, 27/11/2014 GMT+7

BP - Bộ luật Dân sự hiện hành được Quốc hội khóa XI thông qua ngày 14-6-2005. Sau hơn 9 năm thi hành, Bộ luật Dân sự cơ bản đã có tác động tích cực đến sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Tuy nhiên, bước sang giai đoạn phát triển mới của đất nước và đặc biệt là yêu cầu về công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người, quyền công dân... Bộ luật Dân sự hiện hành đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập ở các vấn đề sau:

Thứ nhất là một trong những yêu cầu của Nhà nước pháp quyền, đặc biệt sau khi Hiến pháp năm 2013 được ban hành là Nhà nước phải có cơ chế pháp lý để công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm tốt hơn quyền con người, quyền công dân về dân sự. Trong khi đó, một số quy định của Bộ luật Dân sự hiện hành chưa đáp ứng được yêu cầu này. Cụ thể là chưa bảo đảm nguyên tắc quyền dân sự chỉ có thể bị hạn chế bởi luật trong những trường hợp đặc biệt như quy định trong Hiến pháp năm 2013.

Thứ hai là nhiều quy định của Bộ luật Dân sự còn bất cập cho việc xây dựng và phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Một là, Bộ luật Dân sự hiện hành dành rất nhiều quy định về quyền sở hữu, trong khi đó lại có rất ít quy định về các loại quyền khác đối với tài sản. Hai là, vấn đề bảo vệ quyền sở hữu luôn được coi là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của bất cứ Bộ luật Dân sự nào, trong đó có Bộ luật Dân sự nước ta. Ba là một số quy định của Bộ luật Dân sự còn gò bó, không phù hợp với tính năng động của nền kinh tế thị trường, do đó đã ảnh hưởng không tốt đến chất lượng và hiệu quả hoạt động sản xuất - kinh doanh của các doanh nghiệp.

Thứ ba, là trong hệ thống pháp luật điều chỉnh các quan hệ dân sự, Bộ luật Dân sự hiện hành còn chưa thể hiện được một cách đầy đủ vị trí, vai trò của mình với tư cách là bộ luật nền, luật chung, nhất là trong việc thực hiện ba chức năng: Một là, quy định những vấn đề cơ bản nhất, chung nhất có liên quan đến tất cả các lĩnh vực thuộc đời sống dân sự. Hai là, định hướng cho việc xây dựng các văn bản pháp luật điều chỉnh các quan hệ dân sự đặc thù. Ba là, khi các luật chuyên ngành không có quy định về một quan hệ dân sự thì quy định của Bộ luật Dân sự được áp dụng để điều chỉnh. Bốn là, bên cạnh Bộ luật Dân sự, đã và đang tồn tại nhiều đạo luật điều chỉnh các lĩnh vực dân sự đặc thù, như Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Thương mại, Luật Hôn nhân và Gia đình, Luật Sở hữu trí tuệ, Bộ luật Lao động...

Thứ tư là cấu trúc của Bộ luật Dân sự có điểm chưa hợp lý, chưa bảo đảm tính đồng bộ, tính hệ thống, tính logic giữa các phần và chế định của bộ luật. Nhiều quy định được lặp lại giữa các phần và các chế định; một số quy định không bảo đảm tính rõ ràng, tạo ra các cách hiểu khác nhau, gây khó khăn cho quá trình áp dụng pháp luật dân sự trong thực tiễn.

Chính những hạn chế, bất cập nêu trên đã ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu lực và hiệu quả của Bộ luật Dân sự nói riêng, pháp luật dân sự nói chung; chưa thực sự tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước cũng như cho việc công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm các quyền dân sự của người dân. Do đó, việc xây dựng Bộ luật Dân sự sửa đổi là rất cần thiết.

N.V