2023 GMT+7

Làm gì có “tự do tuyệt đối”!

T.L

Thứ 2, 27/02/2023 | 04:42:36

BPO - Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 128/2022/NĐ-CP quy định mức xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực du lịch, thể thao, văn hóa và quảng cáo. Đáng chú ý, sẽ phạt tiền đến 50 triệu đồng đối với hoạt động điện ảnh vi phạm một trong các nội dung: xuyên tạc lịch sử dân tộc, phủ nhận thành tựu cách mạng; xúc phạm dân tộc, danh nhân, anh hùng dân tộc; vu khống, xúc phạm uy tín cơ quan, tổ chức và danh dự, nhân phẩm cá nhân; tiết lộ bí mật đời tư… Như vậy, cơ quan chức năng đã có chiếc “gậy” khi gặp các tình huống nhân danh văn hóa để thực hiện các hoạt động phi văn hóa. Nghị định có hiệu lực từ ngày 15-2-2023.

Từ trước tới nay, việc kiểm duyệt nội dung điện ảnh gặp không ít khó khăn. Nhiều ý kiến cho rằng, khâu kiểm duyệt phim đang là “rào cản”; thậm chí có người còn coi đó là nguyên nhân chính khiến màn ảnh Việt thua kém các nước châu Á. Tại hội thảo “Những cơ hội và thách thức của các nhà làm phim Việt Nam”, do Văn phòng Tổ chức giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) tại Hà Nội và Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp tổ chức hồi tháng 7-2020, có ý kiến cho rằng việc kiểm duyệt đang khiến phim không chạm được vào cốt lõi của đời sống xã hội đương đại. Hầu hết phim ra rạp đều tròn trịa, vô thưởng vô phạt và không còn mấy người dám làm về đề tài xã hội. Khi không dám đối diện với những vấn đề thời sự gai góc, nóng hổi thì sản phẩm văn hóa, cụ thể là phim ảnh sẽ không làm tròn được sứ mệnh mà nó phải mang. Một nghệ sĩ tên tuổi cũng cho rằng, phải cân bằng giữa chính sách của Nhà nước với nguyện vọng của người làm nghề. Không ai thích lao vào những vấn đề “nhạy cảm”, nhưng đó lại là sự trăn trở của xã hội…

Thực tế những năm gần đây, dòng phim Việt (cả phim rạp và phim truyền hình) lại lên ngôi với đề tài gia đình và các vấn đề xã hội. Vẫn môi trường quản lý ấy, phim ảnh hay các lĩnh vực văn hóa - nghệ thuật khác lúc thăng lúc trầm là điều bình thường. Chưa nói hiện việc quản lý nội dung phim trên không gian mạng ở Việt Nam còn nhiều lỏng lẻo. Đó chính là nguyên nhân khiến một lượng không nhỏ phim nước ngoài có nội dung xuyên tạc lịch sử Việt Nam lọt vào trong nước. Có thể kể tên một số bộ phim như thế. Tháng 10-2022, phim “Ba chị em” của Hàn Quốc bị gỡ khỏi kho ứng dụng (Netflix) tại Việt Nam do nội dung xuyên tạc lịch sử Việt. Trước đó, một số bộ phim công chiếu trên nền tảng này xuất hiện hình ảnh bản đồ hình lưỡi bò, như phim “Bà ngoại trưởng”, “Gửi thời thanh xuân ấm áp của chúng ta”. Rồi hàng loạt phim của màn ảnh Hoa ngữ như: Người tuyết bé nhỏ, Nhất sinh nhất thế, Một đời một kiếp, Em là thành trì doanh lũy…, gần đây nhất là phim Em là niềm kiêu hãnh của anh có cài cắm các nội dung đề cao tư tưởng bành trướng và tình tiết về “đường lưỡi bò”, vi phạm nghiêm trọng chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam, đã bị cơ quan kiểm duyệt phát hiện, gỡ khỏi các ứng dụng trực tuyến trong nước.

Tuyên ngôn quốc tế nhân quyền năm 1948 của Ðại hội đồng Liên hợp quốc khẳng định quyền tự do ngôn luận của mỗi con người. Nhưng tự do ngôn luận không có nghĩa “tự do tuyệt đối” mà phải kèm theo những nghĩa vụ và trách nhiệm cụ thể. Tự do sáng tác là một biểu hiện của quyền tự do ngôn luận và người sáng tạo nghệ thuật có trách nhiệm tôn trọng quyền, lợi ích chính đáng của các chủ thể khác trong xã hội. Vì thế, mỗi quốc gia đều có biện pháp để kiểm soát việc lợi dụng tự do sáng tác để thực hiện mục đích chính trị hoặc truyền bá tư tưởng không phù hợp thuần phong mỹ tục của quốc gia. Và kiểm soát nội dung là phương thức phổ biến nhất, được áp dụng ở hầu hết quốc gia trên thế giới chứ không riêng gì Việt Nam. Công tác này cần được siết chặt hơn nữa, tránh những “hạt sạn” có thể xảy ra trong lĩnh vực này.