Thời luận 04:46, 24/02/2023 GMT+7

Trước Cách mạng tháng Tám năm 1945, nước ta chìm đắm trong màn đêm nô lệ, bị áp bức, bóc lột của bọn phát-xít, thực dân cướp nước và phong kiến bán nước. Đảng Cộng sản Việt Nam đã ra đời nhưng vẫn còn hoạt động bí mật và đang trong thời kỳ vận động cách mạng. Thời điểm này, hoạt động văn hóa của đất nước và đời sống tinh thần của nhân dân có nhiều xu hướng khác nhau chi phối. Trong đó, với bản chất thối nát, bọn vua quan triều đình nhà Nguyễn đã áp đặt văn hóa phong kiến để kìm kẹp người dân. Thực dân Pháp thực hiện chính sách văn hóa nô dịch, còn phát-xít Nhật mị dân bằng học thuyết Đại Đông Á nhằm phục vụ ý đồ độc chiếm nước ta thành thuộc địa riêng của chúng. Ở trong nước, nhiều học giả, giới trí thức, các nhà văn, nhà thơ, nghệ sĩ... bị mất phương hướng, chưa tìm ra được hướng đi chân chính. Chính vì vậy, Đề cương về văn hóa Việt Nam ra đời vào năm 1943 là một sự kiện lịch sử hết sức to lớn đối với nền văn hóa dân tộc và cách mạng nước ta. Bởi đề cương không chỉ đem lại không khí mới, sức sống mới cho văn hóa nước nhà mà còn là Cương lĩnh chính trị đầu tiên của Đảng ta về văn hóa cách mạng Việt Nam.

Sự ra đời của đề cương đã giúp giới văn thân, sĩ phu... định hình được con đường, tư tưởng văn hóa để phục vụ dân tộc, phục vụ nhân dân, phục vụ sự nghiệp cách mạng mà Đảng đang khởi xướng và lãnh đạo. Bản đề cương là ngọn cờ tập hợp lực lượng, giới văn sĩ, sự đoàn kết toàn dân, vun đắp khát vọng độc lập, tự do và tinh thần cứu nước, sẵn sàng hy sinh vì sự nghiệp cách mạng. Đặc biệt, đề cương đã chuyển tải những tư tưởng lớn, đường lối cơ bản của Đảng có tính khái quát cao và khoa học để xây dựng một nền văn hóa cách mạng chân chính. Đảng xác định, văn hóa cũng là một mặt trận và mặt trận văn hóa đi liền với cách mạng dân tộc dân chủ. Do đó, đề cương đã nêu ra những nhiệm vụ cần kíp của văn hóa Việt Nam trong việc chống lại văn hóa phát-xít, phong kiến. Lấy mặt trận văn hóa chống lại sự thoái hóa của đạo đức phong kiến, nô dịch, phỉnh dân và văn hóa ngu dân, phản khoa học mà giai cấp thống trị đã áp đặt, nhồi nhét hàng thế kỷ qua. Mặt trận văn hóa lấy chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật lịch sử để đấu tranh phản bác, chống lại chủ nghĩa siêu hình, thần bí mà các thế lực cướp nước đang ra sức thực thi tại nước ta.

Sự ra đời kịp thời của Đề cương về văn hóa Việt Nam đã góp phần to lớn vào sự thành công trong cuộc khởi nghĩa giành chính quyền tháng 8-1945. Trong 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và chống Mỹ cứu nước, bản đề cương tiếp tục phát huy sứ mệnh lịch sử, là ngọn đuốc soi đường cho văn hóa Việt Nam làm nên những chiến công chói lọi. Ngày nay, trong sự nghiệp đổi mới, đề cương tiếp tục khẳng định những vai trò, vị trí quan trọng trong tiến trình xây dựng đất nước ngày càng hùng cường. Đặc biệt, việc tổ chức thành công Hội nghị văn hóa toàn quốc lần thứ 2 đã đánh dấu bước tiến quan trọng của văn hóa nước ta trong giai đoạn mới. Đó là một nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, một nền văn hóa thống nhất trong đa dạng, dựa trên các giá trị tiến bộ, nhân văn.

Nhìn lại chặng đường đã qua cho thấy, những sáng tạo lý luận về văn hóa của Đảng gắn liền với sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đồng thời tiếp tục soi đường cho quốc dân đi, làm nền tảng tinh thần vững chắc trong đổi mới đất nước hiện nay.