Thời luận 04:48, 16/02/2023 GMT+7

Trong những năm gần đây, tình trạng nợ đọng BHXH luôn là vấn đề đáng báo động, được coi như “khối u ác tính” gây nhức nhối thị trường lao động - việc làm, khiến không ít người lao động phải kêu cứu vì bị mất hoặc không được hưởng đúng quyền lợi chính đáng. Việc nợ, trốn đóng BHXH của các đơn vị, doanh nghiệp sử dụng lao động không đơn thuần là ý thức, trách nhiệm tuân thủ pháp luật mà xa hơn, nghiêm trọng hơn là làm ảnh hưởng đến vấn đề an sinh xã hội, bởi hệ lụy là quyền lợi của người lao động bị “đánh cắp” trắng trợn.

Minh chứng cho thấy, đầu tháng 2-2023, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã đề nghị Chính phủ sớm báo cáo Bộ Chính trị, trình Quốc hội phương án giải quyết cho hơn 206.000 lao động bị “treo” quyền lợi vì doanh nghiệp nợ, trốn đóng BHXH. Họ là lao động trong gần 30.000 doanh nghiệp bị mất tích, phá sản, giải thể, chủ nước ngoài bỏ trốn, nợ đọng nhiều năm với số nợ BHXH khoảng 3.500 tỷ đồng (tính đến tháng 9-2022) và hầu như không thể thu hồi.

Thực tế, người tham gia BHXH dựa trên nguyên tắc có đóng, có hưởng nên khi doanh nghiệp nợ tiền BHXH thì đương nhiên sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động. Trước mắt là quyền lợi khám chữa bệnh, thanh toán các chế độ ngắn hạn như ốm đau, thai sản, mất sức, bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất… Còn về phía doanh nghiệp khi nợ đọng, phải chịu tiền lãi do việc chậm đóng tiền bảo hiểm. Trong trường hợp các doanh nghiệp nợ đọng nhiều, cơ quan BHXH sẽ thông báo trên phương tiện thông tin đại chúng, làm ảnh hưởng đến uy tín, môi trường đầu tư, sự cạnh tranh của doanh nghiệp… Thậm chí bị cơ quan BHXH cùng các ngành chức năng thanh tra, kiểm tra và xử phạt theo quy định pháp luật, cá biệt có thể truy tố trước pháp luật. Mặt khác, việc nợ đọng bảo hiểm còn ảnh hưởng đến quỹ BHXH, đầu tư quỹ, nguồn tiền chi trả cho những người đang hưởng chế độ, chính sách BHXH.

Tuy nhiên, theo đánh giá của các chuyên gia, với chế tài hiện nay khó mà giải quyết dứt điểm tình trạng nợ đọng tiền BHXH, bởi theo quy định hiện hành mức xử phạt hành chính đối với cá nhân cao nhất là 75 triệu đồng, đối với tổ chức là 150 triệu đồng. Nếu so sánh với mức doanh nghiệp nợ hàng tỷ đồng thì mức xử phạt này không đủ sức răn đe, dẫn đến “lờn thuốc”. Việc xử lý hình sự đối với nhóm doanh nghiệp này lại càng khó vì theo quy định tại Luật BHXH 2014, chỉ cho phép tổ chức công đoàn khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH ra tòa án với điều kiện khi được người lao động ủy quyền.

Để hạn chế đến mức thấp nhất tình trạng nợ đọng BHXH, giải pháp ưu tiên hàng đầu là ngành chức năng phải có chế tài nghiêm khắc và đủ sức răn đe đối với đơn vị, doanh nghiệp vi phạm. Song song đó, cơ quan BHXH các cấp cần đẩy mạnh việc thực hiện đôn đốc, bám sát và có những biện pháp xử lý kịp thời đối với đơn vị, doanh nghiệp nợ đọng BHXH; tăng cường thanh, kiểm tra chuyên ngành đối với các đơn vị sử dụng lao động trong thực hiện Luật BHXH… Đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền các chính sách, pháp luật liên quan đến BHXH bằng nhiều hình thức phong phú, dễ nghe, dễ hiểu, giúp bảo đảm quyền lợi người lao động cũng như chính sách an sinh xã hội của đất nước.