Thời luận 04:25, 01/02/2023 GMT+7

Nghiên cứu sinh Phạm Tuấn Huy, 27 tuổi, cựu học sinh Trường phổ thông năng khiếu Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, sau đó là sinh viên xuất sắc của đại học tại Đại học Stanford. Nghiên cứu sinh Phạm Tuấn Huy đã trở thành niềm hy vọng mang về giải “Nobel Toán học” Fields thứ hai cho nhà khoa học Việt Nam trong tương lai. Tin vui những ngày đầu năm 2023 đó cũng đã trở thành nguồn cảm hứng tuyệt vời cho thế hệ trẻ Việt Nam tiếp tục vươn lên tầm cao mới. 

“Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh mà hưng thịnh, nguyên khí suy thì thế nước yếu mà thấp hèn”. Đó là câu đề dẫn đầu tiên trong Văn bia tiến sĩ đầu tiên được dựng lên ở Văn miếu Quốc tử giám do học sĩ Thân Nhân Trung viết. Triết lý bất hủ ấy ra đời năm 1484, cách đây hơn 500 năm đến nay vẫn còn nguyên giá trị. “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia...” luôn là một trong những biểu tượng ngàn năm văn hiến của dân tộc Việt Nam, là một triết lý lưu danh muôn đời.

Trải qua hàng ngàn năm lịch sử, trong bất kỳ hoàn cảnh nào, dân tộc Việt Nam cũng luôn đề cao và khuyến khích việc rèn đức, luyện tài và luôn sản sinh ra những nhân tài có nhiều cống hiến cho quê hương, đất nước. Truyền thống đó tiếp tục được phát huy, lan tỏa tới các thế hệ hôm nay ở khắp mọi miền đất nước, mọi ngõ ngách của cuộc sống. Bình Phước, một địa phương có bề dày giáo dục và đào tạo chưa nhiều so với nhiều địa phương khác trong cả nước, song cũng đã gặt hái được khá nhiều thành công. Nhiều người con của Bình Phước đã giành được những danh hiệu, giải thưởng lớn cao quý. Gần đây nhất, nhiều học sinh của Bình Phước liên tiếp đoạt được các huy chương vàng, huy chương bạc giá trị trong các cuộc thi cấp toàn cầu, châu Á và cấp quốc gia. Các hoạt động khuyến học, khuyến tài được thực hiện rộng khắp...

Chính sách thu hút nhân tài, thu hút nhân lực chất lượng cao, nhiều năm qua cũng như hiện nay đang tiếp tục được Đảng, Nhà nước triển khai. Các địa phương, đơn vị cũng có những chính sách đặc thù riêng phù hợp với điều kiện của địa phương, đơn vị mình. Chính sách đó đã tạo ra mũi nhọn và nguồn lực lớn cho đất nước và nhiều địa phương trong cả nước thời gian qua.

Thế nhưng, thực tế cũng cho thấy, chính sách thu hút nhân lực chất lượng cao không phải địa phương, đơn vị nào cũng làm tốt, phát huy hiệu quả. Có nhiều nguyên nhân, như mỗi địa phương, đơn vị, địa bàn có sức hấp dẫn khác nhau, chính sách thu hút khác nhau, điều kiện kinh tế và môi trường làm việc khác nhau... Song cũng có một nguyên nhân hiếm khi được đề cập. Đó là những địa phương, đơn vị thực hiện chủ trương này đạt hiệu quả thấp đã không thu hút, tạo điều kiện và trọng dụng nhân lực chất lượng cao một cách thật sự. Chính sách, chủ trương ban hành nặng hình thức, không thực chất, thậm chí tuyển dụng nhân lực, sử dụng lao động qua con đường chạy chọt, bất chấp hoặc luồn lách quy định để dọn ổ cho vây cánh, người nhà, người thân.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói dùng người phải đúng năng lực và sở trường, đúng người, đúng việc, “chớ dùng thợ mộc làm nghề thợ rèn”. Dùng người không đúng công việc sẽ không chạy, làm thui chột người có năng lực tốt. Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng thẳng thắn cho rằng, vì “cách lãnh đạo của ta còn kém, thói quan liêu còn nồng cho nên có những người như thế cũng bị dìm xuống, không được cất nhắc. Muốn tránh khỏi sự hao phí nhân tài, chúng ta cần phải sửa chữa cách lãnh đạo”. (Hồ Chí Minh toàn tập, tập 5, NXB Chính trị quốc gia, 2011, trang 281). 

Đất nước rất cần tinh hoa mang tầm nhân loại. Nghiên cứu sinh Phạm Tuấn Huy, Giáo sư Ngô Bảo Châu cũng như nhiều nhà khoa học Việt Nam tầm cỡ thế giới khác, là vốn liếng quý giá, là nguyên khí quốc gia. Ở cấp độ thấp hơn, mỗi địa phương, đơn vị cũng thế. Nhân lực chất lượng cao là mạch nguồn hun đúc cho nguyên khí ấy. Chỉ vì "vinh thân phì gia" mà ích kỷ cá nhân, không chỉ làm thui chột người có năng lực tốt, mà còn là tấm gương tồi cho chính sách thu hút nhân lực chất lượng cao của các địa phương, đơn vị, làm tổn hại đến nguyên khí quốc gia.