Thời luận 20:31, 13/12/2022 GMT+7

Những ai thu nhập từ lương hay các khoản khác từ các nguồn như ngân sách nhà nước, từ các tổ chức chính trị, xã hội, kinh tế, văn hóa, doanh nghiệp… đều thể hiện khá rõ trong hồ sơ của đơn vị hoặc cá nhân. Vì thế, việc nộp thuế cũng khá đầy đủ. Thế nhưng, nhiều trường hợp thu nhập không từ những nguồn đó, nên khó thể thu thuế được. Ví dụ như giáo viên thu nhập từ dạy thêm, bác sĩ thu nhập từ phòng mạch tư, nông dân thu nhập hàng tỷ đồng từ vườn rẫy, ao hồ của gia đình... Ở một góc độ khác, nhiều trường hợp buôn bán tại nhà thu nhập rất lớn, nhưng không thành lập doanh nghiệp nên không phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp, mà chỉ đóng thuế môn bài với số tiền thuế không đáng là bao so với thu nhập thực tế.

Về mức đóng thuế, theo một khảo sát dữ liệu dành cho người tiêu dùng trên toàn cầu cho thấy, chi phí sinh hoạt tại thời điểm tháng 10-2022 của một người ở Việt Nam khoảng 10,8 triệu đồng/tháng, một gia đình 4 người khoảng 38,5 triệu đồng/tháng (chưa bao gồm chi phí thuê nhà). Trong khi đó, quy định hiện tại, gia đình 4 người, thành phần cơ bản gồm vợ, chồng và 2 con, mức giảm trừ gia cảnh vợ, chồng là 11 triệu đồng/người/tháng, hai con là 4,4 triệu đồng/người/tháng, tổng cộng 4 người là 30,8 triệu đồng/tháng. Từ đó có thể thấy, ngưỡng phải đóng thuế còn thấp hơn 7,7 triệu đồng/tháng so với mức chi phí bình quân tối thiểu. Đó là còn chưa tính rất nhiều khoản chi phí khác, như bảo hiểm, khám chữa bệnh, giáo dục - đào tạo… không được đưa vào danh sách các khoản giảm trừ trước tính thuế thu nhập cá nhân.

Một vấn đề khác, chi phí sinh hoạt hằng tháng bình quân 10,8 triệu đồng/tháng, thế nhưng quy định hiện nay, thu nhập trên 1 triệu đồng/tháng đã không được tính là người phụ thuộc để giảm trừ gia cảnh. Trong khi mức giảm trừ gia cảnh cũng đã 4,4 triệu đồng/người/tháng. Như vậy, với những người thu nhập từ 1 đến khoảng 4 triệu đồng/tháng, cuộc sống rất khó khăn, nhiều khả năng phải nhờ vào sự hỗ trợ của người thân, nhưng cũng không được tính giảm trừ gia cảnh…

Luật Thuế Thu nhập cá nhân có hiệu lực năm 2013, gần chẵn 10 năm, đã bộc lộ không ít bất cập, đặc biệt là quy định về mức khởi điểm chịu thuế như đã nêu. Có thể dễ dàng nhận thấy mức giảm trừ với đối tượng nộp thuế là 11 triệu đồng/tháng (132 triệu đồng/năm), giảm trừ với người phụ thuộc là 4,4 triệu đồng/tháng, đến nay đã quá lạc hậu. Từ thời điểm luật có hiệu lực năm 2013, trượt giá, tăng giá tiêu dùng, mức sống tăng lên qua hằng năm, đến nay chênh lệch như thế nào, có lẽ ai cũng thấy rõ. Đó là chưa tính tới các mức thuế này - trên cơ sở đáp ứng mức sống tối thiểu, áp dụng chung cho cả nước, không phân biệt vùng miền, khu vực, cũng là một sự bất hợp lý.

Thế nên, quy định các mức giảm trừ 11 triệu đồng/tháng, 4,4 triệu đồng/tháng, thu nhập trên 1 triệu đồng/tháng... cộng với việc xác định đối tượng nộp thuế lỏng lẻo, không chỉ gây bất lợi cho người nộp thuế, mà còn là một sự bất hợp lý cực kỳ lớn hiện nay. Đặc biệt, sau những đợt bão giá thời gian qua, khi tiền bị trượt giá mạnh, sự bất hợp lý ấy càng lớn hơn, người nộp thuế ở những bậc thấp như bậc 1, bậc 2 cảm thấy việc nộp thuế càng "vô lý” hơn.