Ngay sau khi thành lập, được sự lãnh đạo trực tiếp của Hồ Chủ tịch trên cương vị Bộ trưởng đầu tiên, ngoại giao Việt Nam đã đóng vai trò tiên phong trên mặt trận ngoại giao và cùng với các binh chủng khác giữ vững độc lập nước nhà, bảo vệ thành công chính quyền cách mạng còn non trẻ. Điểm lại chặng đường 77 năm qua, nền ngoại giao của nước ta luôn đóng vai trò chủ công trong từng giai đoạn lịch sử của dân tộc; đồng thời, góp phần quan trọng vào tiến trình hội nhập kinh tế thế giới, biến khát vọng hùng cường của đất nước thành hiện thực.
Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ cứu nước, ngành ngoại giao đã sát cánh cùng dân tộc, cùng mặt trận quân sự để giương cao ngọn cờ hòa bình, độc lập dân tộc. Cùng các nước anh em và nhân dân thế giới tạo ra một mặt trận quốc tế về ngoại giao ủng hộ sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước. Chiến thắng trên mặt trận ngoại giao tại Genève (Thụy Sĩ) năm 1954 và ở Paris (Pháp) năm 1973 là những dấu mốc chói lọi trên chặng đường đấu tranh giành độc lập dân tộc và thống nhất đất nước.
Trong công cuộc đổi mới đất nước, một lần nữa, ngoại giao Việt Nam đã phát huy những thành tựu, sự nghiệp vinh quang của mình để phá vỡ thế bao vây cấm vận của các thế lực thù địch. Đồng thời mở lối đưa đất nước vươn ra biển lớn, hội nhập với thế giới trên tinh thần Việt Nam muốn là bạn, là đối tác với các nước trên thế giới và mở rộng, đa phương hóa quan hệ kinh tế đối ngoại mà Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII (1991) của Đảng đã xác định. Theo đó, Việt Nam đã lần lượt bình thường hóa quan hệ với các nước quan trọng trên thế giới và trở thành thành viên tích cực của ASEAN, cùng các tổ chức kinh tế, thương mại, văn hóa, thể thao…
Sau hơn 35 năm đổi mới đất nước, ngành ngoại giao đã tạo ra những đột phá mới, đưa quan hệ hợp tác giữa Việt Nam với các quốc gia, vùng lãnh thổ và các tổ chức trên thế giới phát triển ngày càng đi vào chiều sâu. Ngành ngoại giao đã góp phần đưa Việt Nam mở rộng quan hệ kinh tế, văn hóa, hợp tác thúc đẩy thương mại, thu hút đầu tư nước ngoài, góp phần duy trì môi trường hòa bình, ổn định, giữ vững chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và nâng cao vai trò, vị thế của đất nước trên trường quốc tế. Những thành tựu của hoạt động ngoại giao trong thời kỳ đổi mới đã nâng tầm từ hội nhập kinh tế sang chủ động và tích cực hội nhập quốc tế một cách toàn diện. Và nước ta đang bắt đầu nâng tầm đối ngoại đa phương, chuyển mạnh từ “tham dự” sang “chủ động tham gia” và phát huy vai trò “nòng cốt", dẫn dắt của Việt Nam đối với cộng đồng.
Ngày nay, tình hình quốc tế và khu vực vẫn đang có diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nguy cơ gây mất ổn định, ngoại giao Việt Nam phải tiếp tục gánh vác nhiều trọng trách lớn hơn. Đó là, xây dựng nền ngoại giao toàn diện, hiện đại với 3 trụ cột gồm: Đối ngoại Đảng, ngoại giao Nhà nước, đối ngoại nhân dân theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã đề ra. Không ngừng củng cố niềm tin, đưa quan hệ với các nước đi vào chiều sâu, nhất là các nước láng giềng, đối tác chiến lược, đối tác toàn diện… trên tinh thần bình đẳng, cùng có lợi, tôn trọng lẫn nhau và phù hợp với luật pháp quốc tế. Đồng thời phát huy cao độ tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về tận tụy phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, đưa con thuyền cách mạng Việt Nam giành được nhiều thành công mới.
