Tòa soạn và Bạn đọc 07:00, 08/06/2017 GMT+7

BP - Để có tiền chữa bệnh và chi tiêu trong gia đình, ban đầu ông Điểu Bôn ở thôn Hai Căn, xã Phú Nghĩa (Bù Gia Mập) chỉ vay 500 ngàn đồng, 1 triệu đồng, thậm chí 200 ngàn đồng. Sau 2 năm, số tiền phải trả cho các chủ nợ là 120 triệu đồng. Không có tiền trả, buộc gia đình ông Bôn phải giao 3 ha điều cho các chủ nợ thu hoạch để trừ dần trong vòng… 18 năm. Ông Bôn chỉ là một trong hàng trăm hộ là nạn nhân của việc vay tiền nặng lãi, phải cầm cố đất, bán điều non cho chủ nợ ở huyện Bù Gia Mập.

Đã nghèo lại càng nghèo hơn

Năm 2005, ông Điểu Tôn (SN 1957), ngụ thôn Hai Căn, xã Phú Nghĩa bị bệnh phải điều trị tại Bệnh viện Chợ Rẫy (TP. Hồ Chí Minh). Để có tiền chữa bệnh, gia đình ông vay 10 triệu đồng của một người trong thôn. Sau 2 năm, ông không có tiền trả nợ, lãi mẹ đẻ lãi con lên đến hơn 100 triệu đồng. Để trừ nợ, gia đình ông Tôn giao 1 ha điều cho chủ nợ thu trừ dần trong 10 năm. Đầu năm 2017, hết hạn, gia đình ông lấy lại vườn điều nhưng do mất mùa cộng với tiền vay tiêu xài trong nhiều năm qua nên ông tiếp tục bán điều non để trả nợ với giá 30 triệu đồng/năm/ha, thời gian bán 6 năm. Ông Tôn cho biết, cuộc sống gia đình quá khó khăn buộc phải vay nợ. Từ năm 2012 đến nay, gia đình vay nhiều lần nhưng không nhớ số tiền bao nhiêu. Đầu năm 2017, khi chủ nợ cộng sổ mới biết mình nợ hơn 100 triệu đồng.

Hộ ông Điểu Tôn ở thôn Hai Căn, xã Phú Nghĩa nghèo vì vay nặng lãi

Ông Điểu Bôn cho biết, bên cho vay “rất thoáng”, vay bao nhiêu cũng được, họ nói không đòi nợ sớm và không tính lãi suất. 2 năm sau cộng dồn nợ lên đến hơn 100 triệu đồng buộc gia đình ông phải giao đất trồng điều cho chủ nợ thu hoạch để trừ dần. “Gia đình tôi có 3,5 ha điều, trong đó đã giao 3 ha cho 3 chủ thu hoạch với thời gian lần lượt là 15 năm, 16 năm, 18 năm và đến năm 2020 thì hết hạn. Nếu nhiều năm giá bán điều non là 12 triệu đồng/ha, còn 1 năm thì giá 30 triệu đồng/ha” - ông Điểu Bôn nói.

Ông Điểu Nam, Phó trưởng thôn Hai Căn cho biết: Thôn có 310 hộ, trong đó 80 hộ là đồng bào S’tiêng. Thôn hiện có 30 hộ nghèo, 26 hộ cận nghèo (theo tiêu chí mới). Nguyên nhân nghèo phần lớn do vay nặng lãi, sau thời gian dài không có tiền trả nợ dẫn đến bán điều non, cầm cố, sang nhượng đất. Lợi dụng sự kém hiểu biết của người dân, các chủ nợ lách luật bằng cách không tính lãi suất mà quy định vay 1 thì trả 1,5, thậm chí gấp đôi trong thời gian chỉ 1 năm. Ban điều hành thôn đã tuyên truyền, vận động nhưng người dân, lén lút thực hiện nên rất khó kiểm soát.

Vẫn chưa “hạ nhiệt”

Theo kết quả kiểm tra, rà soát thực tế tại các xã, đến nay huyện Bù Gia Mập phát hiện 615 hộ đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) bán điều non, vay nặng lãi, cầm cố, sang nhượng đất. Trong đó, 161 hộ bán điều non (giảm 38 hộ so với năm 2015), diện tích 213,45 ha, với số tiền 12,841 tỷ đồng, thời gian bình quân 8 năm; 52 hộ vay nặng lãi (tăng 2 hộ) số tiền 3,122 tỷ đồng, lãi suất từ 30-50%/năm, thời gian từ 3-12 năm; 346 hộ cầm cố, thế chấp đất (tăng 44 hộ), diện tích 516,9 ha, số tiền 21,796 tỷ đồng, thời gian từ 3-10 năm; 56 hộ sang nhượng đất (tăng 1 hộ), số tiền 8,631 tỷ đồng, diện tích 59,5 ha.

Ở huyện Bù Gia Mập chỉ có 2 xã Phước Minh và Bình Thắng không có tình trạng cầm cố, sang nhượng đất, bán điều non, vay nặng lãi, số còn lại đều có. Nhiều nhất là xã Bù Gia Mập 209 hộ, tiếp đến Phú Văn 141 hộ, Đắk Ơ 93 hộ, Đức Hạnh 63 hộ, Đa Kia 63 hộ, Phú Nghĩa 46 hộ.

Phó bí thư Thường trực Huyện ủy Bù Gia Mập Phùng Hiệp Quốc cho biết, việc bán điều non, vay nặng lãi, cầm cố, sang nhượng đất của các hộ DTTS là do trên địa bàn vẫn tồn tại một số phong tục, tập quán lạc hậu gây tốn kém, lãng phí như cưới hỏi, trả của, ma chay; một số hộ vay tiền chỉ để chi tiêu trong gia đình, xây dựng, sửa chữa nhà, trả nợ ngân hàng; một số do lười lao động, thích tiêu xài, mua sắm, chưa có kế hoạch chi tiêu hợp lý. Phần lớn các trường hợp bán điều non, vay nặng lãi, cầm cố đất... đều giao dịch bằng miệng hoặc viết giấy tay không có xác nhận của chính quyền nên rất khó phát hiện. Đời sống của đồng bào DTTS phần lớn phụ thuộc vào vụ mùa nên khi ốm đau, bệnh tật phải vay mượn dẫn đến siết đất vườn, cầm cố đất. Khi vỡ chuyện, nhiều trường hợp cơ quan chức năng không đủ cơ sở pháp lý và chế tài để xử phạt đối tượng cho vay nặng lãi, nhận sang nhượng, cầm cố đất.

Nhiều giải pháp đặt ra

Nhằm đấu tranh xử lý, Huyện ủy Bù Gia Mập đã chỉ đạo UBND huyện, cơ quan chức năng và đảng ủy các xã làm việc với các hộ DTTS bán điều non, vay nặng lãi, cầm cố, sang nhượng đất để tìm hiểu nguyên nhân, tuyên truyền tác hại, hướng dẫn thủ tục pháp lý để nhờ cơ quan có thẩm quyền can thiệp giúp đỡ. Đồng thời nắm tình hình đời sống, tâm tư nguyện vọng của người dân, từ đó có biện pháp hỗ trợ kịp thời, nhất là lúc ốm đau, thiên tai để hạn chế tình trạng túng quẫn phải vay nặng lãi, bán điều non. Huyện chỉ đạo lực lượng công an theo dõi, nắm tình hình các đối tượng lợi dụng sự hạn chế về nhận thức của đồng bào để dụ dỗ cho vay nặng lãi dẫn đến phải cầm cố đất. Các đối tượng có hành vi môi giới, cho vay nặng lãi, ép buộc sang nhượng đất, bán điều non mà người dân gửi đơn, thư tố cáo, lãnh đạo huyện chủ động giải quyết kịp thời... Với các giải pháp nêu trên, những năm gần đây, trên địa bàn huyện đã có 39 hộ chuộc lại đất với diện tích 65,8 ha. Đặc biệt, UBND xã Đắk Ơ tổ chức cho 22 hộ hòa giải chuộc lại đất, hướng dẫn 5 hộ khởi kiện ra Tòa án nhân dân huyện.

Thời gian tới, ngoài đẩy mạnh tuyên truyền, vận động nâng cao nhận thức người dân, huyện Bù Gia Mập tổ chức các lớp khuyến nông, hướng dẫn người dân áp dụng tiến bộ khoa học - kỹ thuật vào sản xuất; hướng dẫn cách chi tiêu, sử dụng vốn vào chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi để tăng hiệu quả sản xuất. Đồng thời chỉ đạo các cơ quan chức năng tiếp tục rà soát, phân loại, xác định các đối tượng môi giới cho vay nặng lãi, mua điều non... và có chế tài, biện pháp nghiệp vụ để răn đe, ngăn chặn, hạn chế gây thiệt hại cho người dân. Huyện Bù Gia Mập cũng kiến nghị Tỉnh ủy, UBND tỉnh, ngoài có chính sách hỗ trợ các hộ DTTS chuộc lại đất, kéo dài thời gian vay vốn chính sách bằng hình thức tín chấp để ổn định cuộc sống, cần có biện pháp và chế tài hỗ trợ, ngăn chặn, xử lý nghiêm những đối tượng cho vay nặng lãi, mua điều non của đồng bào DTTS. 

  Vũ Thuyên