Văn hóa 15:40, 15/02/2018 GMT+7

Miếng trầu là đầu câu chuyện

Bà Nguyễn Thị Hảo (53 tuổi), ngụ phường Tân Xuân bán trầu, cau tại chợ Đồng Xoài hơn 30 năm nay, từ khi còn là cô gái “đôi chín” theo mẹ ra chợ bày buồng cau, xấp trầu không trên vạt lá ngồi bán. “Ngày trước, 10 người qua thì 9 người mua, ai cũng nhai trầu đỏ chót môi. Tuy đa số các gia đình đều có cây cau trước nhà, giàn trầu sau bếp nhưng khi đi chợ vẫn muốn xáp vào hàng trầu cau để cùng ăn trầu, nói đôi ba câu chuyện ngày thường. Lúc đó nhà ai thiếu trầu thì mua trầu, ít cau mua thêm cau, làm không khí chợ rộn ràng, thân thiết. Nay đàn bà, con gái không nhai trầu nhuộm môi thắm như trước nữa, khách mua đã thưa nhưng nét đẹp về trầu, cau vẫn không bị mai một. Bởi trầu, cau luôn được đặt trên những nơi trang trọng nhất trong nhà để thắp nhang cúng tổ tiên hay mời khách trong ngày lễ, tết, khi có việc trọng đại...” - bà Hảo chia sẻ.

Cũng như bà Hảo, bà Sáu Trang, ngụ phường Tân Thiện nối nghề của mẹ chồng bán cau, trầu ở chợ Đồng Xoài đã 40 năm. Bà Trang kể: “Quê tôi ở Thừa Thiên - Huế, sau khi lập gia đình theo nhà chồng vào Bình Phước sinh sống. Mẹ chồng bán trầu, cau ở chợ nên tôi phụ bà từ năm 1977. Mỗi ngày gia đình tôi bán ra gần 50kg (kể cả bỏ mối). Đến nay, trầu, cau không còn đắt khách như xưa nên tôi bán thêm hàng mã bên cạnh trầu, cau”.

Trầu, cau là nét đẹp văn hóa không thể thiếu trong đời sống người Việt Nam, đặc biệt là dịp lễ, tết, cưới hỏi

Những người bán trầu, cau ở chợ Đồng Xoài cho biết, miếng trầu mãi là “cái duyên mở đầu” mọi câu chuyện của mỗi người dân Việt. Vào những tháng không lễ, tết... khách mua về thắp nhang mồng 1, ngày rằm. Giá bán khá ổn định: 1kg lá trầu 70 ngàn đồng, 3.000-4.000 đồng/trái cau. Ngày thường, nếu thấy khách đi đôi, đi ba tìm đến sạp là y như rằng họ hỏi mua trầu, cau với số lượng khá, dùng cho những công việc quan trọng. Thời điểm cưới hỏi diễn ra nhiều, từ tháng 9 năm trước đến tháng giêng năm sau, là lúc người bán trầu, cau ăn nên làm ra. “Liên tiếp nhiều ngày nhận 3-4 lượt khách đặt hàng, chúng tôi phải thuê người phụ, lời lãi cũng được 2/3 trị giá mâm trầu, cau (105 trái cau, 800g hoặc 1kg lá trầu) khách nhờ làm” - bà Sáu Trang nói.

Đẹp sao trầu têm cánh phượng

Lật giở từng mẫu mâm trầu, cau để khách chọn đặt lễ cưới hỏi, chúng tôi ấn tượng với từng đơn giá trầu têm cánh phượng. Tuy không được tết cao ngút như mâm trầu rồng phượng nhưng trị giá không thua kém, từ 200-700 ngàn đồng. Nếu đặt nhiều, một đám cưới trang hoàng có thể tốn 2-3 triệu đồng tiền trầu têm cánh phượng và cau làm sính lễ, mời khách. Các gia đình gia phong còn thường cố gắng sắm sửa khay trầu têm cánh phượng vừa to vừa đẹp đặt trên bàn khách vào những ngày tết đến, xuân về. Bà Sáu Trang cho biết: “Tùy độ khéo tay và sự cần mẫn của người bán mà mỗi đĩa trầu têm cánh phượng có kiểu dáng đơn giản hay cầu kỳ. Ngoài ra, do người bán phải tự tay chọn từng trái cau đẹp, đều, càng già càng tốt; từng ngọn trầu đều, tươi xanh, nguyên cuống; mua thêm hoa hồng đỏ, sau đó ngồi tỉa từng trái cau, lá trầu rồi tết thành từng miếng trầu têm cánh phượng khiến giá thành loại này cao”.

Tuy giá cao hơn những mâm trầu cau thông thường nhưng khách hàng luôn ưu tiên chọn trầu têm cánh phượng trong ngày vui của cuộc đời, của gia đình và những ngày tết. Cuộc sống càng hiện đại, trầu têm cánh phượng càng được nhiều gia đình yêu thích. Đây cũng là một phần lý do khiến các mẹ, các bà, các cô bán trầu, cau ở chợ ý thức mày mò thêm cách têm cánh phượng theo 3 miền, đáp ứng mẫu mã khách đặt hàng. Cũng từ nhu cầu này đã hình thành ở mỗi gia đình bán trầu, cau nhóm người biết têm trầu cánh phượng. Đó là con, cháu - những đứa trẻ đang học cấp 2, cấp 3 phụ bà ngày đắt hàng; là các cô gái 20, 25 tuổi - đang thì xuân sắc, tranh thủ thời gian rảnh phụ mẹ têm trầu cánh phượng cho kịp giờ khách lấy. Em Thơ (20 tuổi) phụ chị gái bán trầu, cau tại chợ Đồng Xoài cho biết: “Em biết têm trầu cánh phượng từ bé, đến nay đã gần 7 năm. Khi biết têm trầu, em thấy công việc khá dễ dàng và yêu thích. Khách đến nhận hàng cũng khen khay trầu em têm đẹp, đều và rất hài lòng”.

Em Thơ (20 tuổi) phụ mẹ têm trầu cánh phượng để kịp giao cho khách

Nhìn miếng cau trắng đội “nón” hồng đỏ “khoác áo” trầu xanh như e thẹn, kiêu sa trong đĩa trầu têm cánh phượng đặt ngay ngắn trên bàn khách ngày tết, cạnh dĩa mứt bí xanh làm từ vườn nhà và bộ chén sứ nhỏ uống trà nóng, chúng tôi tự hào về nét đẹp văn hóa trầu, cau mãi mãi lan tỏa ý nghĩa về sự sum vầy, hạnh phúc, trọn vẹn trong mỗi gia đình Việt. Cuộc sống hiện đại cuốn đi nhiều thứ nhưng những người gắn bó với nghề trầu, cau hàng chục năm nay vẫn gìn giữ nét đẹp văn hóa truyền thống ngàn đời có trong tâm thức, tình yêu của mỗi người dân Việt Nam. 

 C.Nhung - C.Thơ