Văn hóa 14:27, 28/05/2014 GMT+7

Người Xêtiêng ở Lộc Hòa là nhóm Xêtiêng Bù Đek. Theo già làng Điểu Bứa ở ấp 8B, người thường đi hát trong các đám cưới của đồng bào Xêtiêng trong xã, người Xêtiêng có những kiêng cữ trong cưới hỏi. Họ thường tổ chức cưới hỏi vào ngày lẻ (tính theo lịch âm), nhưng ngày rằm là tốt nhất, vì lúc đó trăng sáng, mọi chuyện sẽ diễn ra tốt đẹp, vẹn tròn hơn. Ngày mồng 7 là ngày lẻ nhưng tuyệt đối không được cưới, vì theo quan niệm của người Xêtiêng, khi người con trai mất thì 7 ngày đầu có thể ra thăm mộ. Chính vì vậy mà ngày mồng 7 không được cưới hỏi. Ngày mồng 1 cũng không được, vì chưa nhìn thấy trăng. Thời gian thường được chọn tổ chức cưới nhiều nhất là các tháng Giêng, Hai, Ba. Người Xêtiêng quan niệm cưới đầu tháng, nếu cưới cuối tháng thì làm ăn sẽ đi xuống. Đặc biệt, người Xêtiêng cấm kết hôn giữa những người cùng dòng họ, dù mấy đời cũng không được. Những họ của người Xêtiêng được phân biệt qua việc kiêng kỵ ăn các con vật. Việc kết hôn giữa những người cùng dòng họ được xem là loạn luân.

Một yếu tố không thể thiếu trong tục cưới hỏi truyền thống của đồng bào Xêtiêng ở Lộc Hòa là người mai mối. Ông mai là người lớn tuổi, có kinh nghiệm, tài ăn nói, am hiểu mọi tục lệ, biết hát các bài truyền thống trong cưới hỏi. Vai trò của ông mai không đơn thuần là hát đối đáp, giúp đỡ đôi nam nữ trong mọi thủ tục cưới hỏi mà còn phải có trách nhiệm sau này của cặp vợ chồng như giải quyết mọi xung đột, mâu thuẫn.

Một thủ tục khá quan trọng trong lễ cưới của người Xêtiêng là cột chỉ tay. Tục này từ lâu đã trở thành một nét đẹp văn hóa của người Xêtiêng, mang đậm giá trị nhân văn, thể hiện tình yêu thương, trách nhiệm của gia đình và gia tộc đối với con cháu. Ngày nay, người Xêtiêng nói chung và người Xêtiêng ở Lộc Hòa nói riêng vẫn lưu truyền tục này. Theo già làng Điểu Bứa, tục cột chỉ tay của người Xêtiêng còn là sự cam kết giữa con người với con người, giữa con người với thiên nhiên và thần linh.

Ông Điểu Á, cán bộ Ban Dân tộc - Tôn giáo xã Lộc Hòa cho biết, tục cưới hỏi của dân tộc Xêtiêng dù không có một văn bản nào quy định, nhưng đã in sâu thành nền nếp bao đời. Với sự phát triển của xã hội, một số tục lệ không còn phù hợp đã được thay đổi. Ví như ngoài lễ vật truyền thống, nay trong đám cưới người Xêtiêng còn có xôi, bia, bánh kem, tiền mặt... Về trang sức và trang phục, cô dâu cũng mặc váy đầm, mang giày cao gót, tóc làm kiểu; chú rể mặc com-lê và đi giày da, trang sức bằng vàng. Về cách tổ chức, hiện nay ngoài các tập tục cổ truyền trong nhà thì ngoài sân làm thêm rạp, bàn ghế, bày thức ăn đãi khách, có dàn nhạc, hát những bài của người Kinh, dựng sân khấu để cô dâu, chú rể cắt bánh kem, chụp hình, quay phim...

Đã có sự biến đổi một số tục lệ trong cưới hỏi như trên, song về cơ bản đồng bào Xêtiêng ở Lộc Hòa vẫn lưu giữ được nét văn hóa truyền thống độc đáo. Tại Lộc Hòa, người Xêtiêng đã chấp hành Luật Hôn nhân và gia đình, hình thành ý niệm về gia đình “một vợ một chồng”, “gia đình hai con, vợ chồng hạnh phúc”, “tôn trọng, bình đẳng”... Điều đó cho thấy đồng bào đã biết tiếp nhận cái mới. Tuy nhiên, một bộ phận thanh niên đã bị chi phối nhiều bởi những yếu tố ngoại lai trong cưới hỏi. Vì thế, ngành văn hóa cần có những giải pháp gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống độc đáo trong cưới hỏi của đồng bào Xêtiêng ở Lộc Hòa nói riêng và Bình Phước nói chung.          

T.N