Văn hóa 16:19, 13/02/2024 GMT+7

Huống hồ là ngày hội, ngày lễ, tết. Thành ra, với thầy Phùng, ngày tết cổ truyền năm nay, học trò đem hoa cùng tặng phẩm tới chúc mừng, cũng là biểu lộ lòng tri ân, đâu có phải tiền bạc theo ý nghĩa là lót tay, bôi trơn, hối lộ, như một sự thường tình. Vậy mà thầy Phùng lại băn khoăn, thậm chí lương tâm có điều day dứt không yên, thế mới kỳ. Chiều đó, như không thể giữ kín trong lòng đặng, thầy lồng sang tôi. Và không kịp để tôi hỏi cơn cớ, thầy đã đặt đánh cạch lên bàn một chiếc cân bàn và tái nhợt mặt mày thầy nói: “Ông xem hộ tôi, ngày tết Nguyên đán năm nay có đứa học trò lớp tôi tên Hoài nó tặng tôi cái ni đây. Là có phải nó có ý móc máy, xỏ xiên hay ngụ ý răn đe, nhắn nhe điều gì đó cho tôi không?”.

Chèn đét ơi! Một cái cân bàn! Cái cân, công cụ đo lường trọng lượng. Nhưng đồ vật không chỉ là đồ vật. Nó còn cái bóng của nó nữa! Bên kia của cánh hoa hồng là sự chung thủy. Màu trắng là biểu trưng của tuyết sạch giá trong. Chú học trò tặng thầy Phùng cái cân, nó muốn nhắn nhủ thầy điều gì?

Trời, đầu óc thầy Phùng muốn nổ tung lên rồi. Xưa nay thầy vốn được coi là thần tượng của sự trung thực, công bằng kia mà. Chưa bao giờ thấy có trò nào, bạn bè nào phàn nàn rằng thầy vì lợi lộc riêng này nọ mà ăn ở đối xử với đồng nghiệp đơn sai. Đó, năm kia con ông cán bộ học đã kém lại lười biếng, ỷ thế cha, bỏ học một tháng, đi chơi Nha Trang, thầy ra kỷ luật cảnh cáo và không cho lên lớp, đích thân ông cán bộ đến xin, lại còn hứa hẹn điều này điều nọ với thầy, thậm chí còn nói toạc ra rằng lúc này tỉnh đang xét phong danh hiệu Nhà giáo ưu tú cho thầy. Mặc, thầy vẫn cứ giữ nguyên chính kiến. Không, thầy là một nhân cách ngay thẳng! Thầy rất nghèo. Các con thầy còn nhỏ. Vợ thầy tốt nghiệp sư phạm trung cấp, chưa có việc làm, hằng ngày làm giá đỗ đem ra chợ bán, thu nhập chẳng đáng là bao. Thầy không thể chỉ vì quyền lợi cá nhân mà làm trái lương tâm, quy chế, đạo đức ông thầy. Còn bây giờ nếu cái chú học trò đem tặng thầy cái cân với ngụ ý gì đó thì khổ cho thầy. Oan cho thầy. Và nếu vậy thì thầy cần được giãi bày, được thanh minh. Nhưng thầy muốn được làm cho mọi sự sáng tỏ mà lúng túng quá, chưa biết cách nào. Thấy thầy rầu rĩ, tôi, bạn đồng nghiệp của thầy cũng phải buồn phiền, lo lắng theo.

- Em Hoài, em có biết thầy gọi em đến để nói chuyện vì lý do gì không?

Cuối cùng thì chính tôi phải thay mặt thầy Phùng mời em học trò tặng thầy cái cân bàn lên để hỏi chuyện.   

Và may thay, thoáng cái mọi việc đã sáng tỏ một cách thật bất ngờ. Và tôi nhớ mãi cái tình huống đó, cái tình huống có một không hai trong đời dạy học của tôi và thầy Phùng.

-  Thưa thầy, em thấy cô đi chợ bán đậu giá không có cân nên em dành tiền mua tặng thầy cô thôi ạ. 

Đó là câu trả lời của chú học trò. Chú vừa nói vừa mếu máo vì lo âu và nghẹn ngào. Và đang nấp ở phía sau, thầy Phùng lập tức đã xô ngay ra đứng bên cạnh tôi, trước mặt chú học trò. Rồi cả hai chúng tôi cùng bật khóc ngay khi đó.         

Trời! Học trò thời nay. Một tình thương yêu với người thầy, quá đỗi mộc mạc và chân thành!     

***

Kể chuyện học trò tặng quà thầy ngày tết lại nhớ đến chuyện tác giả Võ Nhật Vinh trên mục Góc nhìn của VnExpress kể chuyện một người bạn nhờ anh đang ở Pháp mua quà tết tặng sếp của mình. Chà! Quà tết người bạn anh nhờ là gì vậy? Là nước hoa Chanel les grands extraits và túi xách Hermès. Lọ nước hoa loại này thấp nhất theo anh Vinh thì giá cũng vài trăm, loại cao hơn là hàng ngàn euro, tương đương vài chục triệu đồng tiền Việt. Còn túi xách Hermès thì có giá khoảng một vài chục ngàn euro, tức cỡ vài trăm triệu đồng. Hai nhãn hàng hiệu cao cấp này đang được ưa chuộng ở ta. Và phải đặt mua tận bên Pháp chính hãng vì sợ ở trung tâm mua sắm cao cấp nhất Hà Nội lỡ mua phải hàng giả thì mất mặt với sếp (!).

Tôi đem chuyện này kể lại với bạn, một tiến sĩ xã hội học thì bạn tôi trố mắt nhìn: Này, bộ ông không biết hay giả đò ngây thơ? Hãy mở laptop, bấm mục quà tặng sếp thì sẽ rõ. Trời, nghe lời bạn, tôi đã bị choáng thực sự. Trên mạng có cả một rừng thông tin về đề tài này. Có cả một thị trường sôi động về việc này. Có hẳn các công ty chuyên lo giùm bạn việc này. Họ sẽ hướng dẫn bạn nếu lần đầu bạn đi mua quà tặng sếp. Bạn sẽ biết nên chọn cái gì vừa sang vừa xịn. Vì nếu chọn vật dụng quen thì không gây ấn tượng, đồ độc, lạ thì chưa chắc sếp dùng. Đồ giá rẻ thì bị chê, đồ đắt tiền thì mang tiếng hối lộ. Nghĩa là có cả một nghệ thuật và nguyên tắc trong việc này. Còn quà tặng thì muôn hình vạn trạng. Có cả trăm loại thỏa mãn mọi nhu cầu. Từ thông lệ như: Giỏ quà tết rượu vang, cà phê; bộ ấm trà sứ; bình gốm Chu Đậu; tượng chuột phú quý; rượu tây Chivas, Remy Martin, Macallan, Hennessy; đồng hồ Rolex, Patek Philippe, Breguet đến tranh tượng phong thủy. Giá cả thì vô chừng. Từ 5, 7, 10 triệu đồng đến vài chục triệu đồng. Như tượng rồng thời Lý mạ vàng 25 triệu đồng, tranh thuyền buồm tượng trưng cho “thuận buồm xuôi gió” 35 triệu đồng, tượng tam đa mạ vàng 85 triệu đồng…

Tết nhất, quà tặng cho người thân, người bề trên, chuyện thường tình! Như chuyện chú học trò biểu lộ lòng thương mến một cách mộc mạc và chân thành với thầy giáo của mình. Còn ở những câu chuyện sau thì quà tết đã có phần biến tướng đi rồi. Tết nhất đã thành một cơ hội, một dịp may để người ta đổi trao lợi ích, trả công cho nhau, thậm chí gợi ý lợi ích hay sự ưu tiên hoặc tất toán “nợ nần” theo cả nghĩa đen và nghĩa bóng. 

Thành ra trước tết năm nào, thấy rõ mặt tiêu cực của chuyện tặng quà tết, Thủ tướng Chính phủ đều đã ban hành chỉ thị “cấm tặng quà tết”, nhưng rồi trên thực tế đó đây vẫn thấy. Ngoài món quà là xấp phong bì tiền ngoại hoặc chuyển khoản, là cảnh người ta chạy vạy đi nhờ hỏi mua hàng cao cấp nước ngoài để biếu tặng các sếp của mình.