Chính trị 08:54, 19/03/2025 GMT+7

Với Hiệp định Paris, Việt Nam đã “đánh cho Mỹ cút”, mở ra thời kỳ “đánh cho ngụy nhào” giải phóng hoàn toàn miền Nam. Tiếp tục thực hiện con đường cách mạng bạo lực, sau trận thắng thăm dò thứ nhất ở Thượng Đức (Quảng Nam, tháng 8-1974), Quân ủy Trung ương mở trận thăm dò thứ hai bằng Chiến dịch Đường 14 - Phước Long. Kết quả giải phóng hoàn toàn tỉnh Phước Long (ngày 6-1-1975), đã kiểm nghiệm đầy đủ những nhận định đánh giá tình hình, xác định rõ thời cơ và kế hoạch chiến lược. Đó cũng là cơ sở chắc chắn cho việc thực hiện trận thăm dò thứ ba ở Ban Mê Thuột, đồng thời mở đầu mùa xuân đại thắng.

Chiến dịch Đường 14 - Phước Long: Trận thăm dò và trinh sát chiến lược

Tháng 10-1974, Trung ương Cục và Quân ủy Miền tổ chức hội nghị đề ra kế hoạch mở rộng hoàn chỉnh khu căn cứ cách mạng, nối hành lang vận chuyển từ biên giới xuống bờ biển phía Đông, xây dựng các căn cứ địa vững chắc tạo thế liên hoàn bao vây Sài Gòn. Hướng tiến công chủ yếu được xác định là Đường 14 - Phước Long, trong đó chú ý đến việc giải phóng Phước Long khi có điều kiện.

Đêm 13-12-1974, ta bắt đầu chiến dịch. Sau 5 ngày tiến công đã tiêu diệt Chi khu Bù Đăng, Yếu khu Bù Na cùng hơn 60 đồn bốt địch, giải phóng khu vực dài hơn 100km dọc đường 14 từ Bù Đăng đến Đồng Xoài. Từ ngày 23 đến 28-12-1974, tiến công tiêu diệt Chi khu Bù Đốp và một số đồn bốt địch trên đường 311, đồng thời tiến công Chi khu Đồng Xoài, giải phóng Đường 14, đưa lực lượng áp sát, cô lập hoàn toàn thị xã Phước Long. Rạng sáng 31-12-1974, tiến công Chi khu Quân sự Phước Bình, Phước Lộc. Sáng 1-1-1975 chiếm núi Bà Rá. Ngày 2-1-1975, tiến công Tiểu khu Phước Long, đến ngày 6-1-1975 làm chủ thị xã Phước Long - lần đầu tiên giải phóng hoàn toàn một tỉnh cách Sài Gòn chỉ khoảng 120km.

Như vậy, sau khi “đánh cho Mỹ cút” (năm 1973), đây là lần thứ hai trong năm 1974 ta mở chiến dịch thăm dò khả năng và phản ứng của cả Mỹ và Việt Nam cộng hòa để củng cố quyết tâm chiến lược “đánh cho ngụy nhào”.

Tại hội nghị Bộ Chính trị bàn về tình hình và nhiệm vụ cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước ngày 10-10-1974, Trung ương Đảng xác định: “Đây là thời cơ thuận lợi nhất để nhân dân ta hoàn toàn giải phóng miền Nam, giành thắng lợi trọn vẹn cho cách mạng dân tộc dân chủ, đồng thời giúp Lào và Campuchia hoàn thành sự nghiệp giải phóng dân tộc. Ngoài thời cơ này, không có thời cơ nào khác. Nếu để chậm mươi, mười lăm năm nữa, bọn ngụy gượng dậy được, các thế lực xâm lược được hồi phục, bọn bành trướng mạnh lên thì tình hình sẽ phức tạp vô cùng”. Trong Thư vào Nam, đồng chí Lê Duẩn đã viết “Khi hạ quyết tâm chiến lược này, điều mấu chốt nhất phải cân nhắc là liệu Mỹ có trở lại miền Nam hay không”.

Ý nghĩa lịch sử của chiến thắng Phước Long

21 năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975), trong khi lần lượt đánh bại các chiến lược chiến tranh thực dân mới của quân đội nhà nghề, quân và dân Việt Nam đã tổ chức và thực hiện hàng trăm chiến dịch quân sự lớn. Chỉ riêng giai đoạn “đánh cho ngụy nhào” (1973-1975) đã diễn ra hàng chục chiến dịch quân sự, thể hiện sự sáng tạo độc đáo, phong phú nhiều nội dung nghệ thuật quân sự kết hợp với chính trị, mang nhiều ý nghĩa có tầm vóc lịch sử, trong đó Chiến dịch Đường 14 - Phước Long là một trong những điển hình.

Chiến dịch Đường 14 - Phước Long là 1 trong 3 chiến dịch có nhiệm vụ thăm dò chiến lược, trong đó có yêu cầu trinh sát chiến lược, phục vụ trực tiếp cho mở đầu đại thắng mùa xuân giải phóng hoàn toàn miền Nam năm 1975.

Phước Long được hoàn toàn giải phóng nhưng địch không đủ sức phản công tái chiếm cho thấy sự suy yếu nghiêm trọng của chúng trên chiến trường miền Nam, chế độ Sài Gòn đã đến hồi suy sụp. Điều “mấu chốt nhất phải cân nhắc là liệu Mỹ có trở lại miền Nam hay không” đã được trả lời: Mỹ không còn khả năng đưa quân quay lại can thiệp vào công việc nội bộ của miền Nam. 

Trong khi đó, sức chiến đấu của quân giải phóng đã hơn hẳn quân Sài Gòn. Diễn biến tình hình chiến trường từ chiến thắng Phước Long đã giúp Bộ Chính trị củng cố thêm quyết tâm chiến lược, bổ sung và hoàn chỉnh kế hoạch giải phóng miền Nam.

Sau khi tỉnh Phước Long hoàn toàn giải phóng, cơ sở tình báo J22 chuyển thông tin “địch đã bỏ Phước Long”, nhưng sẽ cho không quân dội bom quần nát Lộc Ninh. Nhờ đó ta có phương án đối phó và hạn chế tối đa thương vong.

Chiến dịch Đường 14 - Phước Long kết thúc với việc địch cam chịu thất thủ hoàn toàn tỉnh Phước Long, làm bộc lộ toàn bộ kết quả thất bại trong 6 năm kéo dài chiến tranh (bằng Việt Nam hóa chiến tranh của Mỹ).

Phản ứng của chính quyền và quân đội Sài Gòn từ sự biến Phước Long cho thấy, sau 6 năm Việt Nam hóa chiến tranh, bao thành tựu và kỳ vọng của kế hoạch này bỗng chốc tiêu tan trong khói súng mù mịt của Phước Long. Rõ ràng đây là cuộc chiến của Mỹ chứ không phải của lực lượng tay sai Nam Việt Nam. Vấn đề từ Phước Long không phải ở chỗ đổ lỗi trách nhiệm cho nhau, mà là cả người Mỹ lẫn tay sai cuối cùng đều thất vọng sâu sắc đến nỗi chẳng còn có thể hy vọng gì ở nhau được nữa.

Chiến thắng Phước Long trong Chiến dịch Đường 14 - Phước Long kết thúc bằng lối tiến công vào hang ổ cuối cùng của địch, tạo ra áp lực lớn đối với địch ngay tại sào huyệt của chúng cho đến khi kết thúc chiến tranh.

Cách kết thúc chiến dịch giải phóng Phước Long là: Từ 10 giờ 30 phút sáng 6-1-1975, dinh Tỉnh trưởng Phước Long bị các đơn vị quân giải phóng đánh chiếm; đến 19 giờ cùng ngày, điểm cố thủ cuối cùng của lính biệt kích dù Sài Gòn dưới hầm ngầm dinh tỉnh trưởng bị chiếm. Số quân còn lại của địch hoặc rút chạy, hoặc bị bắt, một số bị hỏa lực bộ binh bắn gục tại Suối Dung. Sau khi thất thủ, địch cho máy bay ném bom hủy diệt xuống thị xã Phước Long.

Phước Long đặt ra tiền lệ đánh dứt điểm, đánh vào hang ổ cuối cùng của địch. Các trận đánh sau đó và việc tấn công vào Sài Gòn buộc địch phải đầu hàng vô điều kiện đã ngăn chặn được việc chúng hủy diệt khi thất thủ.

Chiến dịch Đường 14 - Phước Long giải phóng hoàn toàn tỉnh Phước Long, đưa đến quyết tâm giải phóng hoàn toàn miền Nam bằng sức mạnh của cả dân tộc “1 ngày bằng 20 năm”.

Chiến thắng Phước Long đã tạo thêm cơ sở, mở ra tiền đề cho cách mạng thần tốc tiến lên giải phóng hoàn toàn miền Nam. Thượng tướng Trần Văn Trà, nguyên Tư lệnh các lực lượng vũ trang quân giải phóng miền Nam từng nhận định: “Không có chiến thắng Phước Long thì chưa có Chiến dịch Hồ Chí Minh, giải phóng hoàn toàn miền Nam ngày 30-4-1975”.

Sau Phước Long, việc chọn điểm cho tiến công chiến lược vẫn đặt ra cấp thiết sao cho gây rúng động từ khu vực đến toàn bộ chiến trường. Trận Ban Mê Thuột mở đầu Chiến dịch Tây Nguyên vì thế vừa mang tính chất trận thăm dò chiến lược thứ 3 thành công vừa có ý nghĩa mở đầu cho cả mùa xuân đại thắng 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, kết thúc thắng lợi hoàn toàn cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Nghị quyết Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 21 (ngày 13-10-1973) xác định: “Con đường của cách mạng miền Nam là con đường bạo lực cách mạng”; từ đó đề ra nhiệm vụ trước mắt của cách mạng miền Nam “chủ động buộc địch phải thi hành nghiêm chỉnh Hiệp định Paris về Việt Nam, không ngừng giữ vững và phát triển lực lượng của cách mạng về mọi mặt, thắng địch từng bước và chủ động trong mọi tình huống, đưa cách mạng miền Nam tiến lên”.

Tiếp sau chiến thắng Thượng Đức có ý nghĩa rất lớn trong chiến thuật, chiến lược quân sự của cách mạng, việc mở Chiến dịch Đường 14 - Phước Long và giải phóng hoàn toàn 1 tỉnh áp sát Sài Gòn khẳng định một khả năng mới đánh thắng toàn bộ đội quân lớn mạnh hiện đại còn lại của Mỹ ở miền Nam Việt Nam. Như vậy, trên cơ sở thay đổi so sánh giữa lực lượng vũ trang ta và địch, nay có thêm những nhân tố chiến lược từ chiến thắng Phước Long, giúp Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương có những nhận định mới, đề ra những quyết sách đúng đắn và quyết định trong chiến lược tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân năm 1975.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Lịch sử kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975), tập VIII - Toàn thắng. Nxb Chính trị quốc gia, H.2008.

2. Lê Duẩn, Thư vào Nam. Nxb Sự thật, H.1985.

3.https://baotintuc.vn/tin-tuc/nguoi-chien-si-diep-bao-trong-ha-vien-sai-gon-20130426081330601.htm

4. Văn kiện Đảng toàn tập. Nxb Chính trị quốc gia, H.2000, tập 34.