Chính trị 07:30, 26/10/2021 GMT+7

II - Văn hóa vun đắp nền móng, vị thế, sức mạnh, uy tín và soi đường cho quốc gia phát triển Quốc thể Việt Nam

Diễn đạt một cách hình ảnh, nếu quốc thể được tạo thành từ toàn bộ những tư chất chung và riêng, phổ quát và đặc thù kiến lập nên dung mạo, hồn phách quốc gia Việt Nam; làm nên thần thái, vị thế, sức mạnh, khí phách đất nước Việt Nam; tỏa ra sức mạnh hiện hữu và tương lai dân tộc Việt Nam, nhìn bên trong qua suốt ngàn năm vẻ vang cương vực lãnh thổ, trông ra và xét bên ngoài thời đại nào cũng rạng rỡ khắp bốn bể năm châu khắp hoàn cầu, thì đó chính là sự trầm tích, kết tinh và thể hiện sức sống, tỏa sáng của văn hóa Việt Nam, của con người và dân tộc Việt Nam, kể từ khi lập quốc, bền bỉ và quật cường suốt mấy ngàn năm qua.

Đó là gì, nếu không phải chính là văn hóa?!

Theo đó, hiện nay có thể hình dung, nhận diện và phát triển mấy tư chất căn bản và phương diện trọng yếu nổi bật, trong chức năng “soi đường cho quốc dân đi” của văn hóa, nói như Chủ tịch Hồ Chí Minh:           

1 - Quốc hồn Việt Nam: Văn hóa Việt Nam - nền móng và xuyên thấm trong chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh

“Chủ nghĩa cộng sản, coi như chủ nghĩa tự nhiên hoàn bị = chủ nghĩa nhân đạo”! Đó là ý tưởng của C. Mác. Và, đó chính là Văn hóa được viết hoa! 

Việt Nam đi từ chủ nghĩa yêu nước, là văn hóa, trên nền tảng chính trị chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, nghĩa là văn hóa, tiến hành xây dựng chủ nghĩa xã hội, dưới ngọn cờ của Đảng, để vươn tới Văn hóa theo nghĩa viết hoa. Đó là lô-gíc phát triển Việt Nam từ năm 1930 trong tầm nhìn tới năm 2030 - một trăm năm Đảng Cộng sản Việt Nam! Đó là con đường xã hội chủ nghĩa hiện thực Việt Nam từ năm 1945 tới năm 2045 - một trăm năm Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam!

Trên con đường ấy, cần nắm lấy những gì? 

Phải chăng là kiến tạo tầm nhìn, định vị chiến lược, phát triển đất nước phồn vinh, bền vững; bảo vệ độc lập, tự chủ, thống nhất quốc gia; hòa mục, hội nhập quốc tế; xây dựng, chỉnh đốn Đảng dẫn dắt dân tộc tiến cùng nhân loại? 

Phải chăng cần một triết lý Văn hóa của sự phát triển mạnh mẽ và bền vững, để quốc gia tự tôn - mỗi người tự trọng - dân tộc tự cường - Tổ quốc phồn vinh?   

Và, phải chăng, tất cả nhằm xây dựng nước Việt Nam độc lập, thống nhất, công nghiệp, hiện đại, phồn thịnh, hùng cường, văn hiến, giữ vị thế xứng đáng trên trường quốc tế?                                                                                                      

Nghĩa là nhìn lại và trông tới từ cội nguồn chủ nghĩa yêu nước, những bước xuyên qua kinh tế thị trường định, bằng chính trị xã hội chủ nghĩa, thông qua công cuộc đổi mới toàn diện, đồng bộ, để tới Văn hóa tức là chủ nghĩa xã hội, và đó là con đường phát triển tự nhiên của đất nước, phù hợp với xu thế phát triển tương lai của loài người. Nghĩa là, đối với chúng ta, trên nền tảng văn hóa mấy nghìn năm, triết lý phát triển “chỉ có chủ nghĩa cộng sản mới cứu nhân loại, đem lại cho mọi người không phân biệt chủng tộc và nguồn gốc sự tự do, bình đẳng, bác ái, đoàn kết, ấm no trên quả đất, việc làm cho mọi người và vì mọi người, niềm vui, hòa bình, hạnh phúc...”, như Chủ tịch Hồ Chí Minh nói. 

Đó cũng chính là mục tiêu phát triển mang tầm chiến lược của văn hóa Việt Nam.  

2 - Quốc khí Việt Nam: Độc lập dân tộc và chủ  nghĩa xã hội - thống nhất, dân chủ, hùng cường

Không một quốc gia, dân tộc nào phát triển và thịnh vượng không có, không gìn giữ và không nối đời vun đắp quốc khí. Ấy là vận khí và khí vận của quốc gia. Việt Nam không nằm ngoài quy luật muôn đời ấy. 

Nhưng sinh ra, phát triển và trường tồn ở một vị trí mang tầm vóc địa chính trị, địa kinh tế án ngữ ngã ba con đường giao lưu từ Á sang Âu, cũng là địa quân sự hiểm yếu nhìn ra biển Đông, nối khắp những biển lớn: từ Thái Bình Dương tới Ấn Độ Dương, đồng thời là nơi hợp lưu tiếp biến và thâu hóa những dòng văn hóa lớn lên mặt Bắc, xuống phương Nam, ra phía Đông… nên Việt Nam không chỉ đơn thuần bồi tụ và phát triển quốc khí, mà bước theo tiến trình lịch sử dựng nước, giữ nước và giao lưu quốc tế của mình, còn chăm lo quốc khí ấy thành nguyên khí quốc gia. 

Nguyên khí là cái gốc, cũng là cái đỉnh cao phát triển của quốc khí, làm nên quốc thể.  

Nói về nguyên khí, khi xét quốc khí, tức cái khí vận và vận khí của quốc gia, thì nguyên khí là chỉ cái khí đầu tiên, khi trời đất hỗn độn chưa phân chia, vũ trụ chưa định hình. Vì thế, nên nguyên khí là khởi đầu của trời đất, là tổ của vạn vật, cũng là khí của tự nhiên, của giang san, cho nên nguyên khí là thiên khí nghĩa là vậy. Nguyên khí cũng là tinh thần, tinh khí một mặt của chính con người; đồng thời chính là lực lượng vật chất, tinh thần của quốc gia. Bởi thế, cổ nhân ta nói: “Đạo trị nước, trước tiên là bồi dưỡng nguyên khí” (Trị quốc chi đạo, tiên tại dưỡng kỳ nguyên khí). Cổ nhân ta lại nói: “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia” là vậy. Nói xác đáng, từ lịch sử mấy ngàn năm, nguyên khí là tinh thần, tinh khí, là lực lượng tinh thần (và cả lực lượng vật chất) của quốc gia dân tộc Việt Nam. Đó chính là văn hóa.

Nhìn lại lịch sử Việt Nam, có thể nói, dường như đất nước Việt Nam sinh ra cùng với lịch sử chiến tranh vệ quốc vĩ đại nhưng đầy máu và nước mắt của mình cùng sự tận cùng khó khăn như sinh tử của việc bảo vệ và thống nhất giang san. Chỉ tính trong 2.020 năm sau Công nguyên, dân tộc Việt Nam bước qua và kết liễu 11 cuộc đại chiến tranh vệ quốc, đánh bại đủ loại giặc ngoại xâm hung bạo nhất của mọi thời đại đến từ phương Bắc, phương Đông tới phương Tây và giữa những cuộc vệ quốc vĩ đại ấy là gần 500 cuộc khởi nghĩa đủ quy mô, trải khắp Bắc, Trung, Nam, vì Tổ quốc Việt Nam độc lập và thống nhất. Từ “Nam quốc sơn hà” (năm 1077) qua “Bình Ngô đại cáo” (năm 1428) tới “Tuyên ngôn độc lập” (năm 1945) đều khẳng định cái khí ấy, cái vận khí và khí vận quốc gia độc lập, thống nhất ấy, với tư cách là những tuyên ngôn bất hủ. Trong 2.020 năm ấy, dân tộc Việt Nam đã phải đối mặt và trải qua tối thiểu gần 1.500 năm chiến tranh giữ nước, vì độc lập, thống nhất quốc gia. Quốc thể thăng trầm ở đó và văn hóa cũng hiện diện chính là ở đó.

Nhìn lại như thế để càng thấy và càng khắc thêm cái vô giá được trả bằng máu của nền độc lập, của hòa bình và thống nhất của dân tộc Việt Nam từ suốt trường kỳ lịch sử dựng nước, giữ nước. Vì thế, hơn hết bao giờ, chúng ta càng phải tự mình gây dựng, bảo vệ nền độc lập, sự thống nhất quốc gia và trở nên hùng mạnh. Nước không độc lập, thống nhất tất biệt phái, phân ly và mất tự do, không hùng mạnh thì khó lòng độc lập và thống nhất. Và, rốt cuộc, hậu quả nhân dân sẽ bị làm nô lệ, dù hình thức này hay khác, ở mức độ này hay kia. 

Tất cả hun đúc và làm nên văn hóa dựng nước và văn hóa giữ nước thấm sâu, thống nhất và hiện diện qua mấy chục triều đại độc lập, trải suốt mấy ngàn năm qua là như vậy. 

Chiến tranh chống ngoại xâm, dù kẻ thù tàn bạo thế nào, dù hung hiểm bao nhiêu suốt mấy nghìn năm qua, như đã thấy, cũng không thể khuất phục và tiêu diệt được dân tộc Việt Nam độc lập và thống nhất. Nhưng, chính lúc này đây, lời Chủ tịch Hồ Chí Minh đang vang vọng, rằng: “Còn non, còn nước, còn người…”; rằng: “Không có gì quý hơn độc lập tự do”; và rằng: “Nếu nước độc lập mà dân không hưởng hạnh phúc tự do, thì độc lập cũng chẳng có nghĩa lý gì”. Đó chính là dân chủ, thước đo phát triển dân chủ và dân chủ phát triển trên nền móng quốc gia Việt Nam độc lập và thống nhất. 

Đó chính là quốc thể Việt Nam hiện nay, là liêm sỉ của mỗi một người Việt Nam lúc này. Nếu không biết giữ lấy, đau đáu và chăm lo vun đắp quốc khí ấy và liêm sỉ, quốc sỉ ấy để đất nước ngày càng tự mình độc lập, thống nhất, dân chủ, hùng cường, thì họa đất nước suy vong, lệ thuộc mới sẽ tới và theo đó, thân phận mỗi người lâm vào vòng vong quốc nô mới, sẽ cận kề! Gần 100 triệu người Việt Nam, dù ở khắp hoàn cầu, cần một chữ Đồng, vì vị thế, sức mạnh, danh dự và uy tín Việt Nam trước hoàn cầu! Vì, tất cả người Việt Nam chúng ta là đồng bào, đều sinh ra từ một bọc trứng của mẹ Âu Cơ vĩ đại! 

Đó là ý chí, lương tri, là nhân phẩm, đạo lý đồng bào suốt mấy ngàn năm dồn tụ, kết tinh và làm nên khát vọng quốc khí - nguyên khí của quốc thể Việt Nam! 

3 - Quốc chính Việt Nam: Cộng hòa xã hội chủ nghĩa

Đó là chính thể nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.       

Với tư cách là hình thức tổ chức các cơ quan quyền lực tối cao, Quốc hội, HĐND các cấp được lập ra với cơ cấu, trình tự và mối liên hệ của chúng với nhau bằng sự tham gia và quyết định của nhân dân trong việc thiết lập các cơ quan này, thông qua nguyên tắc bầu cử bình đẳng, phổ thông, trực tiếp và bỏ phiếu kín, nhân dân bỏ phiếu bầu ra cơ quan đại diện của mình, lập nên chính thể Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Quyền lực nhà nước tối cao thuộc về Quốc hội: có quyền lập pháp, quyền giám sát tối cao đối với hoạt động của các cơ quan nhà nước, quyết định những vấn đề quan trọng của quốc gia. Và, với tư cách là một thực thể chính trị có đủ tư cách, đứng độc lập, có quyền duy nhất thống lĩnh giang sơn xã tắc, cai quản trong cương vực quốc gia, Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là "Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa", theo Điều 2, Hiến pháp năm 2013. Đây là sự kết hợp giữa hai kiểu nhà nước: Nhà nước xã hội chủ nghĩa và Nhà nước pháp quyền.

(Còn nữa)

TS. Nhị Lê
Nguyên Phó tổng biên tập Tạp chí Cộng sản